Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κατά την Αρχαιότητα οι Φοίνικες υπήρξαν ένας των σημαντικών λαών της Εγγύς Ανατολής, με πατρίδα την Φοινίκη (περίπου η περιοχή του σημερινού Λιβάνου). Ήταν ικανοί τεχνίτες κι ακόμη πιο ικανοί ναυτικοί και έμποροι. Το εμπορικό τους δαιμόνιο, σε συνδυασμό με τη ναυτική τους ικανότητα, τους επέτρεψε να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους σ' ολόκληρη τη Μεσόγειο και ίδρυσαν σημαντικές αποικίες σε παραμεσόγειες χώρες. Η παρουσία τους στην αρχαία Κύπρο υπήρξε ιδιαίτερα έντονη κι απετέλεσαν την άλλη μεγάλη πληθυσμιακή ομάδα του νησιού, μετά την ελληνική. Η συμβολή τους στην ανάπτυξη της Κύπρου (πολιτιστική και οικονομική) κατά την Αρχαιότητα υπήρξε τεράστια. Για πολλά χρόνια κυριάρχησαν σε σημαντικές αρχαίες κυπριακές πόλεις. 

Την ονομασία Φοίνικες την έδωσαν οι αρχαίοι Έλληνες σε πολεμικό λαό ο οποίος, γύρω στα 2500 π.Χ., είχε επιβληθεί στις ακτές του σημερινού Λιβάνου όπου ιδρύθηκαν κι άκμασαν σημαντικές πόλεις όπως η Τύρος, η Σιδώνα και η Βύβλος. Η ονομασία Φοίνικες τους εδόθη είτε από το δέντρο φοίνικας (φοινικιά), χαρακτηριστικό των χωρών της Εγγύς και Μέσης Ανατολής, είτε, το πιθανότερο, από την αρχαία ελληνική λέξη φοινός που σήμαινε πορφυρός, και συνδεόταν με μια από τις κύριες ασχολίες των Φοινίκων, την κατεργασία κι εμπορία της χρωστικής πορφύρας και πορφυρών υφασμάτων.

Ταυτόχρονα οι   Έλληνες, που είχαν σχετιστεί πιο πριν με την μετέπειτα περιοχή της Φοινίκης, θεωρούσαν ότι οι Φοίνικες ήταν απόγονοι του επώνυμου αρχαίου Έλληνα ήρωα Φοίνικα που ήταν αδελφός του ιδρυτή των Θηβών Κάδμου και πατέρας (ή αδελφός) της Ευρώπης, γιος του Αγήνορος κι εγγονός της Λιβύης. Ο Φοίνικας ήταν επίσης αδελφός του Θάσου και του κίλικα. Κατά μια μυθολογική παράδοση ο Αγήνωρ, πατέρας του Φοίνικα, ήταν ένας των ηγετών των Υξώς* όταν αυτοί εκδιώχθηκαν από την Αίγυπτο. Σύμφωνα προς τη μυθολογία, όταν ο Δίας απήγαγε την Ευρώπη, ο Αγήνωρ έστειλε τα άλλα παιδιά του να τη βρουν. Κι αφού δεν τη βρήκαν, δεν τόλμησαν να επιστρέψουν πίσω.   Έτσι ο Φοίνικας εγκαταστάθηκε στη χώρα που ονομάστηκε Φοινίκη, ο Κίλικας στην Κιλικία κλπ. Ως εκ τούτου, ο μυθικός Φοίνικας εθεωρείτο από τους αρχαίους   Έλληνες ως ο γενάρχης των Φοινίκων.

Η χώρα των Φοινίκων, η Φοινίκη, εκτεινόταν κατά μήκος των ανατολικών ακτών της Μεσογείου, περίπου από την περιοχή της πόλης Ουγκαρίτ (σημερινή Ρας Σιάμρα της Συρίας) μέχρι την Άκρα (που σήμερα βρίσκεται στο έδαφος του Ισραήλ, αρχαία Πτολεμαΐς), σ' ένα μήκος 320 χιλιομέτρων περίπου, ακριβώς απέναντι από τις νότιες - νοτιοανατολικές ακτές της Κύπρου. Οι νοτιότερες ακτές της Κύπρου απέχουν από τις βορειότερες ακτές της τότε Φοινίκης περί τα 150 χιλιόμετρα. Η ενδιάμεση θάλασσα ονομαζόταν Φοινικικό πέλαγος.

Στην Παλαιά Διαθήκη η Φοινίκη θεωρείται ως τμήμα της Γης Χαναάν. Φαίνεται όμως ότι και οι ίδιοι οι Φοίνικες είχαν υιοθετήσει την ονομασία που τους είχαν δώσει οι Έλληνες. Πιστεύεται ότι οι Φοίνικες ήταν πολεμικός λαός που είχε εκδιωχθεί από τα παράλια του Περσικού κόλπου γύρω στα 2500 π.Χ., κι είχε τελικά εγκατασταθεί στις ακτές του Λιβάνου. Επειδή τα δασώδη και δύσβατα όρη απέκλειαν την εξάπλωση των Φοινίκων προς το εσωτερικό της χώρας, αυτοί στράφηκαν αναγκαστικά προς τη θάλασσα κι εξελίχθηκαν σε τέλειους ναυτικούς. Συνήψαν εμπορικές σχέσεις με την Αίγυπτο και, στη συνέχεια, με όλες τις παραμεσόγειες χώρες και μάλιστα και πέραν ακόμη της Μεσογείου. Ιδίως μεταξύ 11ου και 9ου αιώνα π.Χ. ιδρύθηκε μια αλυσίδα φοινικικών αποικιών (Κύπρος, Νότιος Μικρά Ασία, Αίγυπτος, Σικελία, Νότιος Γαλλία, Ισπανία, Βαλεαρίδες, Βόρειος Αφρική). Η περισσότερο φημισμένη από τις αποικίες που ίδρυσαν ήταν η πόλη Καρχηδόνα (στη σημερινή Τυνησία). Στην ίδρυση της Καρχηδόνος, στο τέλος του 9ου π.Χ. αιώνα, πιστεύεται ότι είχαν πάρει μέρος και Κύπριοι, σύμφωνα και προς τις αντανακλάσεις που απαντώνται στον μύθο της Διδούς (βλέπε λήμματα Διδώ και Καρχηδών).

Οι Φοίνικες ανταγωνίστηκαν πολύ σκληρά τους Έλληνες, σε τομείς όπως η θαλάσσια κυριαρχία και το εμπόριο. Ωστόσο ως μεσάζοντες, μεταξύ Ανατολής και Δύσης, οι Φοίνικες συνέβαλαν σημαντικά και στη διάδοση ιδεών και, γενικά, πολιτισμών. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά ότι το φοινικικό αλφάβητο απετέλεσε τη βάση του ελληνικού αλφαβήτου.

Θα πρέπει όμως να υπογραμμιστεί εδώ ότι ο όρος Φοίνικες, που απαντάται ήδη στον   Όμηρο κι επαναλαμβάνεται αργότερα από τον Ηρόδοτο, δεν γίνεται σήμερα αποδεκτό ότι υποδηλώνει ένα συγκεκριμένο λαό. Ο πολεμικός εκείνος λαός που έφθασε από τον Περσικό κόλπο στη Φοινίκη, αναμείχθηκε με ντόπιους ή και άλλους πληθυσμούς και δεν είναι εφικτό να καθοριστεί μια συγκεκριμένη καταγωγή των Φοινίκων. Μερικοί υποστηρίζουν ότι οι Φοίνικες δεν ήταν παρά οι Χαναανίτες της πρώτης χιλιετίας π.Χ. Πιο παλιά, ζούσαν επίσης στην περιοχή Σημίτες, ενώ δεν πρέπει να παραγνωρίζεται κι ο πληθυσμός της Ουγκαρίτ (όπου εμφανίστηκε το πρώτο σφηνοειδές αλφάβητο), κι ακόμη κι άλλοι, όπως οι Αραμαίοι, οι Χιττίτες και οι Εβραίοι.

Εισβολές λαών σημειώθηκαν κι αργότερα στη Φοινίκη, όπως η εισβολή των Ασσυρίων που, για σύντομο χρονικό διάστημα, είχαν επιβληθεί και στην Κύπρο. Αργότερα η Φοινίκη (όπως άλλωστε και η Κύπρος) υποτάχθηκε στους Πέρσες. Τον 4ο π.Χ. αιώνα τη Φοινίκη κατέλαβε ο Μέγας Αλέξανδρος και, μετά τον θάνατό του, η περιοχή απετέλεσε αντικείμενο διεκδικήσεων που οδήγησαν σε πολέμους μεταξύ των διαδόχων του Πτολεμαίων (της Αιγύπτου) και Σελευκιδών (της Συρίας). Τελικά η Φοινίκη αποτέλεσε τμήμα του βασιλείου των Σελευκιδών, τους οποίους διαδέχθηκαν το 64 π.Χ. οι Ρωμαίοι. Αλλ' ήδη οι ανεξάρτητες πόλεις των Φοινίκων είχαν πάψει να υπάρχουν, και το ίδιο συνέβη και με τη Φοινίκη ως σύνολο.