Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Τοπικός άγιος της Κύπρου, που τιμάται ιδιαίτερα στην Καρπασία όπου υπάρχουν κι αξιόλογες εκκλησίες αφιερωμένες σ' αυτόν. Διετέλεσε επίσκοπος Καρπασίας κατά τα Πρωτοχριστιανικά χρόνια και συγκεκριμένα κατά το β' μισό του 4ου μ.Χ. αιώνα.

Πληροφορίες περί του αγίου Φίλωνος έχουμε από τον Βίο του τότε αρχιεπισκόπου Κωνσταντίας αγίου Επιφανίου* κι από την Ακολουθία του αγίου Φίλωνος. Στην Ακολουθία του αναφέρεται ότι ο άγιος καταγόταν από την πόλη Καρπασία, ότι είχε κάμει θαύματα, είχε κτίσει εκκλησίες κι είχε προσηλυτίσει πολλούς στον Χριστιανισμό.

Στον Συναξαριστή, με καταγραφή στις 24 Ιανουαρίου (ημέρα κατά την οποία η Εκκλησία εορτάζει τη μνήμη του) αναφέρεται ότι την ημέρα αυτή (αλλά σε άδηλο χρόνο) ὁ  ὅσιος Πατήρ ἡμῶν Φύλων, ἐπίσκοπος Καλπασίου, ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται [=πέθανε ειρηνικά].

Ο Σουίδας, στη λέξη Φίλων, γράφει ότι ο άγιος ήταν Καρπάθιος [Καρπάθιος, καταγόμενος από την Καρπασία], κι ότι είχε γράψει ένα υπόμνημα στο «Ἇσμα Ἀσμάτων του Σολομώντος.

Από τον Βίο του αγίου Επιφανίου αντλούμε άλλα συμπληρωματικά στοιχεία: ότι ο Φίλων ήταν κληρικός «απ' εκείνους που ρητορεύουν πάνω στην ερμηνεία των αγίων Γραφών» και ἀνήρ ὅσιος. Απ' αυτό το απόσπασμα θα πρέπει να υποθέσουμε ότι ο Φίλων είχε μορφωθεί αφού έγινε ιεροκήρυκας με ειδικότητα στην ερμηνεία των Γραφών. Αναφέρεται επίσης ότι ήταν διάκονος όταν χρεία ἤν ἐπί τῆς πόλεως τοῦ Καρπαθίου καθίσαι ἐπίσκοπον ἐπί τοῦ θρόνου, δηλαδή όταν παρέστη ανάγκη να τοποθετηθεί επίσκοπος στην Καρπασία.

Συνεπώς ως τότε η περιφέρεια της Καρπασίας ανήκε στη δικαιοδοσία του αρχιεπισκόπου Κωνσταντίας, αλλά ο άγιος Επιφάνιος ίδρυσε την εποχή εκείνη τον θρόνο Καρπασίας. Κι ακριβώς ο άγιος Επιφάνιος ἀπό ἀποκαλύψεως Θεοῦ, δηλαδή με θεία φώτιση, επέλεξε για τον νέο αυτό θρόνο τον Φίλωνα, τον οποίο ο ίδιος χειροτόνησε επίσκοπο. Ο άγιος Επιφάνιος φαίνεται ότι εκτιμούσε ιδιαίτερα τον Φίλωνα, τον οποίο όχι μόνο προώθησε στον επισκοπικό θρόνο της Καρπασίας αλλά τον είχε κι ως βοηθό κι αντικαταστάτη του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Διότι δυο φορές αναφέρεται στον Βίο του αγίου Επιφανίου πως, όταν αυτός χρειάστηκε να ταξιδέψει στη Ρώμη, κάλεσε τον Φίλωνα στην πρωτεύουσα Κωνσταντία και του ανέθεσε αρχιεπισκοπικά καθήκοντα και τη διοίκηση της δικής του έδρας, μάλιστα και με δικαίωμα να προβαίνει και σε χειροτονίες κληρικών. Η αναφορά για ταξίδι του αγίου Επιφανίου στη Ρώμη αναφέρεται σε μια περίπτωση στον Βίο. Είναι όμως προφανές ότι στη δεύτερη περίπτωση εννοείτο η Κωνσταντινούπολη, που σαφώς αναφέρεται, ότι δηλαδή ο άγιος Επιφάνιος ἀπέπλευσεν ἐπί τήν βασιλίδα.

Πράγματι, ο άγιος Επιφάνιος είχε πάει στη Ρώμη το 382 μ.Χ. και στην Κωνσταντινούπολη τον χρόνο του θανάτου του, δηλαδή το 401. Εάν πράγματι και στα δυο αυτά ταξίδια άφησε στην Κύπρο αντικαταστάτη του τον Φίλωνα, τότε αυτός θα πρέπει να πέθανε μετά το 401.

Ο άγιος Φίλων μνημονεύεται κι από μεσαιωνικούς συγγραφείς, όπως ο Λεόντιος Μαχαιράς και ο Στέφανος Λουζινιανός. Στην Καρπασία τιμάται ιδιαίτερα, μνημονευόμενος μαζί με τους αγίους Συνέσιον και Θύρσον (Θέρισον). Για τους ναούς τους αφιερωμένους στον άγιο Φίλωνα, που ευρίσκονται στην Καρπασία, δες χωριστό λήμμα Φίλωνος Αγίου εκκλησίες.

Σχετικά προς το έργο που έγραψε, δηλαδή το   Ὑπόμνημα εἰς τό Ἇσμα Ἀσμάτων, τούτο διασώθηκε και, κατά τους Χάκκετ-Παπαϊωάννου (Ἱστορία... Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, τόμος Β', 1927, σ. 216) στη λατινική του μετάφραση την οποία δημοσίευσε ο Foggini το 1750, αποδίδεται στον άγιο Επιφάνιο. Το πρωτότυπο κείμενο, στην ελληνική γλώσσα και στο όνομα του αγίου Φίλωνος, δημοσιεύθηκε από τον Giacomelli το 1772.