Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Streptopelia risoria. Οικογένεια: Columbidae. To φιλικουτούνιν ή φιλικουτούνα (η) είναι πουλί γνωστότατο των κατοικημένων περιοχών και κυρίως των πόλεων. Στην Ελλάδα είναι γνωστό ως Δεκαοχτούρα. Το αναφέρουν και το περιγράφουν περιηγητές και επισκέπτες της Κύπρου, τουλάχιστον από τα Μεσαιωνικά χρόνια (όπως ο Τζιοβάννι Μαρίτι κ.α.). Οι επισκέπτες αυτοί έβλεπαν φιλικουτούνια στους κήπους, στην παλαιά Λευκωσία, να φωλιάζουν στα δέντρα και ιδίως στις φοινικιές. Αναφέρουν επίσης ότι τα πουλιά αυτά προστατεύονταν, γιατί θεωρούνταν σύμβολο της αγάπης και της γονιμότητας.

Ακριβώς η αγάπη και η αφοσίωση που δείχνει το φιλικουτούνιν προς το ταίρι του είναι παροιμιώδεις και επικράτησε να λέγεται στην Κύπρο, για τα νεαρά ζευγάρια ή για τα ευτυχισμένα ζευγάρια παντρεμένων, ότι: τούτοι εν σαν τα φιλικουτούνια ή περνούν σαν τα φιλικουτούνια. Ακόμη, κατά την Πέμπτη πριν από την Κυριακή του γάμου, οι κοπέλες με τη συνοδεία των βιολάρηδων τραγουδούν, ενώ ράβουν το κρεβάτι των νεόνυμφων:

Βάρτε τους τέσσερις σταυρούς

στα τέσσερα καντούνια,

να ππέσ' η νύφφη τζ'ι ο γαμπρός

σαν τα φιλικουτούνια

Βλέπε λήμμα: Κυπριακός Γάμος

Το χρώμα του φιλικουτουνιού είναι ανοικτό καφέ, με μαυριδερά τα άκρα των φτερούγων, και άσπρο στα πλευρά του τέλους της ουράς-χρώμα πολύ ευδιάκριτο όταν το πουλί πετά, που συνήθως έχει ανοικτή την ουρά του, σαν φυσερό. Στο πίσω μέρος του λαιμού φέρει κατάμαυρη ταινία και τα πόδια του είναι κόκκινα όπως του τρυγονιού.

Φωλιάζει στα δέντρα και γεννά δυο αυγά. Στη Λάρνακα, όπου κάποτε οι φιλικουτούνες αφθονούσαν, γεννούσαν και πάνω στις ψηλές φοινικιές της παραλίας, πριν από 60-70 χρόνια, χωρίς να ενοχλούνται από την παρουσία των ανθρώπων. Από την Κύπρο, και ιδιαίτερα από τις πόλεις της Λεμεσού και της Λάρνακας, είχαν σχεδόν εξοντωθεί, τα τελευταία όμως χρόνια άρχισαν και πάλι να πληθαίνουν, ιδίως στη Λευκωσία, όπου έχουν σκορπιστεί παντού και γεννούν σε ψηλά δέντρα (πεύκα και ευκαλύπτους) στις περιοχές του υπουργείου Γεωργίας, στο κέντρο της Λευκωσίας, στο Προεδρικό μέγαρο, στον Στρόβολο, στην Αθαλάσσα, στην περιοχή της Παιδαγωγικής Ακαδημίας κ.α.

Βλέπε λήμμα: Πάρκο Αθαλάσσας

Το μέγεθος του φιλικουτουνιού είναι μικρότερο από του τρυγονιού, φθάνει δε τα 25 εκατοστόμετρα. Τρέφεται με σπόρους, όπως όλα τα είδη των περιστεροειδών.

Είναι η φάψ των αρχαίων, για την οποία ο Αριστοτέλης γράφει: Νεοττεύει δέ καί αἱ φάβες καί αἱ τρυγόνες ἐν τοῖς αὐτοῖς τόποις ἀεί. Με μόνη τη διαφορά ότι η κυπριακή φιλικουτούνα φωλιάζει μόνο σε κατοικημένες περιοχές.

Απαντάται σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπη και ουδέποτε μεταναστεύει.

Ονομασία

Η ονομασία του γένους Streptopelia, είναι σύνθετη και προέρχεται από τις λέξεις της αρχαίας ελληνικής στρεπτός (=το κολάρο, ο δακτύλιος) και πέλεια (=το περιστέρι), δηλαδή σημαίνει "το περιστέρι που έχει κολάρο". Η ονομασία του είδους decaocto, προέρχεται από έναν ελληνικό μύθο, το μύθο της Δεκαοχτούρας. Ο μύθος λέει πώς παλιά, σε μια μικρή περιοχή, ζούσε μια μητέρα με τα δεκαοχτώ παιδιά της. Μια μέρα, έπρεπε να πάει στην πόλη και έτσι άφησε τα παιδιά της με μια από τις φίλες της. Όταν γύρισε από τα ψώνια βρήκε τη φίλη της σκοτωμένη και τα παιδιά της έλειπαν. Κάποιος τα είχε αρπάξει. Τότε η μητέρα, μεταμορφώθηκε σε πουλί και κάθε νύχτα έψαχνε τα παιδιά της στα έρημα μέρη, φωνάζοντας με το χαρακτηριστικό κελαήδημα της, τον αριθμό δεκαοχτώ. Ο μύθος λέει πως όταν βρίσκει κάποιον προσπαθεί να ζητήσει βοήθεια λέγοντας και ξαναλέγοντας τον αριθμό των παιδιών της.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια