Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Εγκαταλειμμένος σχεδόν σήμερα μικρός οικισμός της επαρχίας Λευκωσίας. Βρίσκεται περί τα 5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του χωριού Πολιτικό, στα διοικητικά όρια του οποίου περιλαμβάνεται.

Το Φιλάνιν βρίσκεται κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 580 μέτρων. Από γεωλογικής απόψεως είναι τοποθετημένο σε λάβες, πάνω στις οποίες αναπτύχθηκαν φαιοχώματα.

Ο πληθυσμός του οικισμού γνώρισε αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Στις απογραφές πληθυσμού των ετών 1946 και 1960 οι κάτοικοι του Φιλανιού συνυπολογίζονταν με εκείνους του χωριού Πολιτικόν. Στη συνέχεια ο οικισμός εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του που μετακινήθηκαν σε γειτονικά χωριά. Ωστόσο μερικά παλαιά σπίτια του χωριού έχουν ανακαινισθεί και χρησιμοποιούνται ως εξοχικά. Επίσης κατά διαστήματα διαμένουν στο χωριό ελάχιστα άτομα που ασχολούνται με γεωργικές εργασίες και κτηνοτροφία στην περιοχή.

Ιστορικά στοιχεία

Ο μικρός σήμερα οικισμός του Φιλανιού δεν απαντάται σε μεσαιωνικά κείμενα. Σε παλαιούς χάρτες, όπως λ.χ. εκείνο του Abr. Ortelius του 1573, ανευρίσκεται οικισμός σημειωμένος ως Filato, που όμως φαίνεται να πρόκειται μάλλον για το χωριό Ξυλιάτος. Το Φιλάνιν θα πρέπει να είναι νεότερος οικισμός, ιδρυμένος κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Ουσιαστικά ο οικισμός ιδρύθηκε ως μετόχι του μοναστηριού της Παναγίας του Μαχαιρά, το οποίο κι απέκτησε (μάλλον πριν από το 1600) μεγάλη κτηματική περιουσία στην περιοχή. Σώζονται καταγραφές των κτημάτων του μοναστηριού στο Φιλάνιν κατά το 1773 (21 σκάλες αμπέλια, 107 σκάλες περιβόλια, 254 σκάλες χωράφια, 926 ελιές κ.α.) και το 1843 (19 σκάλες αμπέλια, 172 σκάλες περιβόλια, 325 σκάλες χωράφια κ.α.).

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρχε στην περιοχή του Φιλανιού και νερόμυλος, στον ποταμό Πηδκιά που ρέει στα δυτικά του οικισμού. Κατά την ίδια περίοδο κτίστηκε και η ξυλόστεγη και μονόκλιτη εκκλησία της Αγίας Μαρίνας στο Φιλάνιν, για εκκλησιασμό των μοναχών και των άλλων εργαζομένων στο μετόχι του Φιλανιού. Η εκκλησία ανακαινίσθηκε πλήρως το 1819, επί αρχιεπισκόπου Κυπριανού, όταν επιστάτης στο μετόχι του Φιλανιού ήταν ο αρχιμανδρίτης Φιλάρετος, σύμφωνα προς επιγραφή που σώζεται στην εκκλησία.

Δυο άλλες επιγραφές στον οικισμό πληροφορούν ότι το 1600 είχε κατασκευαστεί ο ληνός (άρα το μοναστήρι του Μαχαιρά είχε αποκτήσει το μετόχι του Φιλανιού πριν από το 1600), ενώ το 1635 εκτίστι τό Μετόχι διά χιρός [= χειρός] μαστόρου Κονσταντίνου και Μάρκου. Δορόθεος ιγούμενος....

Σε πλίνθινους τοίχους σπιτιών του Φιλανιού σώζονται ακόμη εντοιχισμένα πολλά τζ'ιβέρκια (κυλινδρικά πήλινα αγγεία για εκτροφή μελισσών), πράγμα που σημαίνει ότι ήταν παλαιότερα ανεπτυγμένη στον οικισμό και η μελισσοκομία κι ότι το Φιλάνιν παρήγε και μέλι.

Βλέπε λήμμα: τζιβέρτιν και μελι- μέλισσα

Σχεδόν όλα τα παραδοσιακά κτίσματα του χωριού είναι σήμερα ερειπωμένα. Ωστόσο κοντά σε αυτά κτίστηκε και λειτουργεί μεγάλο σύγχρονο οικοδόμημα. Πρόκειται για το αναρρωτήριο «Αγία Σκέπη», που φιλοξενεί άτομα εθισμένα στα ναρκωτικά.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια