Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Βασιλιάς της Νεαπόλεως και της Σικελίας (Ιταλία) από το 1458 μέχρι το 1494 (γεννήθηκε το 1423). Νόθος γιος του Αλφόνσο Ε', βασιλιά της Αραγονίας. Αντιμετώπισε εξέγερση ευγενών που ευνοούσαν τον διεκδικητή του ίδιου θρόνου Ιωάννη της Καλαβρίας, και με τη βοήθεια του πάπα Πίου Β' και του δούκα του Μιλάνου Αλεξάνδρου Σφόρτσα, κατέπνιξε την εξέγερση (1464) κι επεκράτησε. Πολέμησε κατά των Τούρκων που είχαν καταλάβει το Οτράντο (1480), τους οποίους κι έδιωξε με τη βοήθεια και της Φλωρεντίας. Σύμμαχος των Φλωρεντινών κατά των Βενετών στον πόλεμο της Φερράρας (1482-1484) και αντίπαλος των Βενετών την ίδια εποχή, με επίκεντρο την Κύπρο την οποία κι εποφθαλμιούσε.

Με την Κύπρο ο Φερδινάνδος Α' σχετίστηκε κυρίως από το 1472 κι ύστερα, ενώ το 1473, μετά τον θάνατο του βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β' του Νόθου, η ετεροθαλής αδελφή του Καρλόττα*, εκθρονισμένη από τον ίδιο, και ο σύζυγός της Λουδοβίκος της Σαβοΐας, απευθύνθηκαν στη Νεάπολη για στρατιωτική υποστήριξη, προκειμένου να επανακτήσουν τον θρόνο της Κύπρου, για τον οποίο οι Βενετοί υποστήριζαν την (Βενετσιάνα) Αικατερίνη Κορνάρο, χήρα του Ιακώβου Β’. Ο Φερδινάνδος, που ήταν τότε όχι καλά εξοπλισμένος, αρνήθηκε ευγενικά τη βοήθειά του γιατί αυτή θα σήμαινε αντιπαράθεσή του προς την ισχυρή Βενετία. Συμβούλευσε μάλιστα την Καρλόττα, που ζήτησε να πάει στη Νεάπολη, να καταφύγει στη Γένουα και να ζητήσει βοήθεια από το Μιλάνο, που τελικά δεν της εδόθη.

Στο μεταξύ τον Φερδινάνδο είχε προσεγγίσει ήδη πριν ακόμη κι από τον θάνατο του Ιακώβου Β', το ισχυρό κόμμα των Καταλανών της Κύπρου, αντιπάλων των Βενετών στο νησί. Το 1472 ο Ιωάννης Πέρεζ Φαμπρέγκουες*, εκ των ηγετών του Καταλανικού κόμματος της Κύπρου, είχε σταλεί στη Νεάπολη και, μεταξύ άλλων, είχε διευθετήσει ένα συνοικέσιο, μεταξύ του Ντον Αλόνσο, νόθου γιου του Φερδινάνδου, και της Κάρλας (ή Καρλόττας), νόθου κόρης του βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β’. Η μέλλουσα νύμφη ήταν τότε μόλις 6 χρόνων, αλλά δεν είχε σημασία, αφού ο γάμος θα ήταν γάμος συμφερόντων και πολιτικοστρατιωτικών συμμαχιών. Ο θάνατος του Ιακώβου Β', τον επόμενο χρόνο, διαφοροποίησε τα γεγονότα. Ας σημειωθεί ότι ο Φερδινάνδος διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον Ιάκωβο Β', από το 1466 οπότε τον είχε υποστηρίξει όταν ο Ιάκωβος είχε προσφύγει στον πάπα ζητώντας ν' αναγνωριστεί ως νόμιμος βασιλιάς της Κύπρου.

Μια άλλη πληροφορία, που θορύβησε τους Βενετούς, ήταν ότι τον Ιούλιο του 1475 ο Φερδινάνδος σχεδίαζε να καταλάβει την Κύπρο, κι είχε μάλιστα στείλει δυο καράβια με 500 στρατιώτες. Στην προσπάθεια αυτή, στην οποία φαίνεται μετείχε και η εκθρονισμένη Καρλόττα, ο Φερδινάνδος τοποθέτησε αρχηγό τον γιο του Αλόνσο. Ανεκαλύφθη όμως από τους Βενετούς που αγρυπνούσαν και που απείλησαν να βουλιάξουν τα καράβια της Νεαπόλεως, εάν αυτά πλησίαζαν στην Κύπρο. Στο ζήτημα αυτό είχε αναμειχθεί ενεργά και ο Ρίτζο ντι Μαρίνο, τυχοδιώκτης, που μαζί με τους λοιπούς ηγέτες του Καταλανικού κόμματος, είχαν διαφύγει από την Κύπρο το τέλος του 1473 (ή την πρωτοχρονιά του 1474) για ν' αποφύγουν αντεπίθεση των Βενετών εναντίον τους (βλέπε λήμμα Μαρίνο Ρίτζο ντι). Η φυγή των ηγετών του Καταλανικού κόμματος ακολουθήθηκε από την πλήρη επικράτηση των Βενετών στην Κύπρο.  Όμως αυτοί συνέχισαν να δρουν στο εξωτερικό, σε συνεργασία με τον Φερδινάνδο, ο οποίος δεν είχε εγκαταλείψει τα επί της Κύπρου σχέδιά του αλλά απλώς τα είχε τώρα τροποποιήσει.

Έτσι, μέσα στο 1477, ο Φερδινάνδος προσπάθησε να απαγάγει την Κάρλα, νόθο κόρη του Ιακώβου Β', η οποία, όπως ελέχθη, είχε αρραβωνιαστεί με τον γιο του, τον Ντον Αλόνσο. Η Κάρλα, μαζί με τη Μαριέττα της Πάτρας (μητέρα του Ιακώβου Β') και τα λοιπά μέλη της οικογένειας, βρίσκονταν υπό φρούρηση στη Βενετία, όπου είχαν μεταφερθεί από τους Βενετούς. Ο Φερδινάνδος σχεδίαζε να παντρέψει την Κάρλα με τον Ντον Αλόνσο και να στείλει το ζεύγος στην Αίγυπτο, όπου ήλπιζε ότι θα εβοηθάτο από τον σουλτάνο για να καταλάβει τον θρόνο της Κύπρου. Η προσπάθεια αυτή δεν πέτυχε, γιατί οι Βενετοί αγρυπνούσαν.

Στη συνέχεια ο Φερδινάνδος προσέγγισε την εκθρονισμένη Καρλόττα, πρώην βασίλισσα της Κύπρου, και μαζί προσπάθησαν να οργανώσουν μια εκστρατεία για κατάληψη του νησιού. Στο σχέδιο αυτό αναμείχθηκαν κι ο πάπας και η Φλωρεντία, αλλά δεν έγινε κατορθωτό να επιτευχθεί συμφωνία.

Οι συνωμοσίες του Φερδινάνδου και της Καρλόττας συνεχίστηκαν μέχρι και το 1479 ή το 1480 (η Καρλόττα πέθανε το 1487). Κατά το διάστημα αυτό ο Φερδινάνδος βρισκόταν σ' επαφή και με τον σουλτάνο του Καΐρου (προς τον οποίο η Κύπρος κατέβαλλε ετήσιο φόρο υποτελείας), προσπαθώντας να εξασφαλίσει και τη δική του συμπαράσταση και βοήθεια στα σχέδιά του που αφορούσαν την Κύπρο. Στην Αίγυπτο είχε στείλει επανειλημμένα και τον γιο του, τον Ντον Αλόνσο.

Αφού ο Φερδινάνδος είδε πλέον ότι οι Βενετοί κατόρθωσαν να στηρίξουν στην Κύπρο την Αικατερίνη Κορνάρο, σχεδίασε τώρα νέα στρατηγική: να προωθήσει τα σχέδιά του ακριβώς μέσω της ίδιας της Αικατερίνης! Η Αικατερίνη, νέα ακόμη και χήρα από το 1473, απετέλεσε τον στόχο του, και προσπάθησε τώρα να παντρέψει αυτήν με τον γιο του τον Ντον Αλόνσο. Μάλιστα, παρά τα αυστηρά μέτρα επαγρύπνησης των Βενετών, οι πράκτορες του Φερδινάνδου κατόρθωσαν να φθάσουν μέχρι την Κύπρο το 1488.  Ήταν και πάλι ο περιβόητος Ρίτζο ντι Μαρίνο κι ο Κύπριος ευγενής Τριστάν ντε Γκιμπλέτ. Ο δεύτερος είχε, μάλιστα, κατορθώσει να φθάσει μέχρι τη Λευκωσία και να συναντηθεί κρυφά με τη βασίλισσα Αικατερίνη.

Η Αικατερίνη, παρά τις προσδοκίες των Βενετών, αντιδρούσε έντονα στο να εγκαταλείψει τον θρόνο της και να εκχωρήσει την Κύπρο στη Βενετία. Φαίνεται δε ότι είχε δει ευνοϊκά την περίπτωση γάμου της με τον γιο του Φερδινάνδου. Γιατί έτσι η Κύπρος θ' αποκτούσε νέο βασιλιά (τον σύζυγό της) και η ίδια θα σταθεροποιούσε τη θέση της. Όμως τελικά οι δυο πράκτορες του Φερδινάνδου ανακαλύφθηκαν από τους Βενετούς και συνελήφθησαν στην Κύπρο. Κι ο μεν Τριστάν ντε Γκιμπλέτ αυτοκτόνησε με δηλητήριο, ο δε Ρίτζο ντι Μαρίνο εστάλη σιδηροδέσμιος στη Βενετία όπου και τέλειωσε η περιπετειώδης ζωή του. Όμως οι Βενετοί, θορυβημένοι από τέτοιες ενέργειες, ενέτειναν τις πιέσεις τους επί της Αικατερίνης Κορνάρο, η οποία τελικά τους εκχώρησε την Κύπρο τον επόμενο χρόνο, το 1489, κι έφυγε από το νησί. Έτσι τερματίστηκαν κι οι προσπάθειες του Φερδινάνδου να καταλάβει την Κύπρο.

ΣΗΜ: Για τις δραστηριότητες του Φερδινάνδου της Νεαπόλεως σε σχέση προς την Κύπρο, βλέπε επίσης στα λήμματα Μαρίνο Ρίτζο ντι, Γιβλέτ ή Γκιμπλέτ οικογένεια (αναφορά για τον Τριστάν ή Τριστάνο Γκιμπλέτ), Φαμπρέγκουες Ιωάννης Πέρεζ, Λουδοβίκος αρχιεπίσκοπος (Φαμπρέγκουες), Κορνάρο Αικατερίνη.