Τρούλλοι μεταλλείο
Το μεταλλείο αυτό, που βρίσκεται περί τα 500 μέτρα νοτιοανατολικά του χωριού Τρούλλοι, είναι το μόνο μεταλλείο χαλκού που έχει αναπτυχθεί μακριά από τους πρόποδες του Τροόδους όπου απαντώνται τα υπόλοιπα μεταλλεία χαλκού της Κύπρου. Ωστόσο γενετικώς το χαλκούχο κοίτασμα των Τρούλλων συνδέεται με το Οφιολιθικό Σύμπλεγμα του Τροόδους και ειδικότερα με τη σειρά των πίλλοου λαβών οι οποίες εμφανίζονται ως «γεωλογικό παράθυρο» μεταξύ των νεότερων ιζηματογενών σχηματισμών που το περιβάλλουν.
Βλέπε λήμμα: Χαλκός
Η μεμονωμένη αυτή εμφάνιση των λαβών, που είναι γνωστή ως «εμφάνιση Τρούλλων», έχει περίπου ελλειψοειδές σχήμα με διαστάσεις 10X6 χιλιομέτρων και εκτείνεται μεταξύ των χωριών Τρούλλοι και Αβδελλερό.
Συσσωρεύσεις σκουριάς χαλκού τόσο στον περίγυρο του μεταλλείου όσο και στην ευρύτερη περιοχή του χωριού, καθώς επίσης κατάλοιπα υπογείων μεταλλευτικών έργων, μαρτυρούν εντατική εκμετάλλευση του κοιτάσματος αυτού κατά την Αρχαιότητα. Παρόλο που δεν υπάρχουν λεπτομερείς μελέτες και ραδιοχρονολόγηση των σκουριών και των ξύλινων υποστηλωμάτων των γαλαριών, η ιστορία του μεταλλείου θα μπορούσε να ταυτισθεί με την ιστορία της αρχαίας πόλης του Κιτίου για την οποία υπήρξε ένας, αν όχι ο κύριος, προμηθευτής χαλκού. Πρόσφατη ραδιοχρονολόγηση τριών από τα ανακαλυφθέντα εργαστήρια επεξεργασίας χαλκού του αρχαίου Κιτίου με τη μέθοδο του άνθρακα 14 από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Erlangen της Γερμανίας U. Zwicker, έδωσε τις ακόλουθες ηλικίες: 1220 + 70 π.Χ. 620 + 120 π.Χ. και 610 + 80 π.Χ.
Βλέπε λήμμα: Κίτιον
Η νεώτερη ιστορία του μεταλλείου ταυτίζεται με την ιστορία των υπόλοιπων μεταλλείων χαλκού της Κύπρου και αρχίζει κατά τη δεκαετία του 1920. Το 1922 οι Βρετανοί γεωλόγοι C.G. Cullis και Α.Β. Edge σε εμπιστευτική έκθεσή τους προς το Γραφείο Αποικιών για τα χαλκούχα κοιτάσματα της Κύπρου, χαρακτηρίζουν τις ενδείξεις χαλκούχου μεταλλοφορίας των Τρούλλων σαν πολύ εντυπωσιακές.
Το 1935 εξεδόθη ερευνητική άδεια στον W. Berdy και το 1936 παρεχωρήθη μεταλλευτική μίσθωση συνολικής έκτασης 3,28 τετραγωνικών μιλίων με βασικό σκοπό την εκμετάλλευση της χρυσοφόρου ζώνης του κοιτάσματος Τρούλλων. Δύο χρόνια αργότερα παρεχωρήθη μεταλλευτική μίσθωση στην Κυπριακή Μεταλλευτική Εταιρεία για εκμετάλλευση της χρυσοφόρου ζώνης ενός δεύτερου μικρού θειούχου κοιτάσματος που βρίσκεται στην τοποθεσία Κοκκινόμουττη, 3,5 χιλιόμετρα νότια των Τρούλλων. Από το μεταλλείο των Τρούλλων εξορύχθηκαν μεταξύ 1935 και 1939 συνολικά 1.816 τόνοι χρυσοφόρου μεταλλεύματος από το οποίο παρήχθησαν με τη μέθοδο της κυάνωσης 46,7 κιλά χρυσού και 187,2 κιλά αργύρου.
Από το μεταλλείο της Κοκκινόμουττης εξορύχθηκαν κατά την περίοδο 1938 έως 1939 συνολικά 7.256 τόνοι χρυσοφόρου μεταλλεύματος, από το οποίο παρήχθησαν 67,5 κιλά χρυσού και 368,5 κιλά αργύρου. Προς τον σκοπό αυτό ανηγέρθη μικρό εργοστάσιο επεξεργασίας του μεταλλεύματος στη δυτική πλευρά του υψώματος της Κοκκινόμουττης, ανατολικά του δρόμου που συνδέει τα Κελλιά με τους Τρούλλους, τα ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα.
Στην περίοδο 1940 έως 1952 ουδεμία μεταλλευτική δραστηριότητα παρουσιάστηκε στην περιοχή. Μεταξύ όμως των ετών 1952 και 1954 η Μεταλλευτική Εταιρεία Berdy διεξήγαγε λεπτομερείς μεταλλευτικές έρευνες, αποτέλεσμα των οποίων ήταν ο εντοπισμός μικρού χαλκούχου κοιτάσματος κάτω από τον χρυσοφόρο ορίζοντα που είχε εκμεταλλευθεί η εταιρεία την περίοδο 1936 έως 1939. Η εκμετάλλευση του κοιτάσματος άρχισε το 1956 ενώ παράλληλα ανεγέρθηκε μικρό εργοστάσιο εμπλουτισμού. Κατά τη διάρκεια των ετών 1956 και 1961 εξορύχθηκαν με τη μέθοδο της επιφανειακής αποκάλυψης 46.475 τόνοι χαλκούχου μεταλλεύματος από το οποίο παρήχθησαν 2.229 τόνοι συμπυκνωμάτων χαλκού με περιεκτικότητα χαλκού 7-15% και 8.039 τόνοι χαλκούχων σιδηροπυριτών.
Το 1962 η Μεταλλευτική Εταιρεία Berdy ύστερα από συμφωνία εγκατέλειψε τη μεταλλευτική μίσθωση η οποία εξεδόθη σε νέα εταιρεία που δημιούργησαν οι αμερικανικής ιδιοκτησίας εταιρείες Κυπριακή Μεταλλευτική Εταιρεία (Κ.Μ.Ε.) και American Metal Climax. Η νέα εταιρεία, με το όνομα «Μεταλλευτική Εταιρεία Τρούλλων», διενήργησε λεπτομερείς μεταλλευτικές έρευνες σε ολόκληρη την περιοχή, μεταξύ των οποίων 31 γεωτρήσεις, η βαθύτερη των οποίων ήταν 365 μέτρα. Λόγω μη ενθαρρυντικών αποτελεσμάτων η εταιρεία εγκατέλειψε τη μεταλλευτική μίσθωση, η οποία το 1971 εξεδόθη στην ουγγρική μεταλλευτική εταιρεία Geominco. Η τελευταία, με βάση τα στοιχεία που προέκυψαν από τις προηγούμενες ερευνητικές εργασίες, προχώρησε στην ανέγερση νέου εργοστασίου εμπλουτισμού στον χώρο του παλαιού εργοστασίου για εκμετάλλευση του εντοπισθέντος από την εταιρεία Berdy μικρού χαλκούχου κοιτάσματος. Τα αποδεδειγμένα αποθέματά του υπολογίσθηκαν σε 150.000 τόνους περίπου με μέση περιεκτικότητα χαλκού 1% και θείου 5,5%. Επιπρόσθετα υπολογίσθηκε ότι με βάση τα υπάρχοντα γεωλογικά και γεωτρητικά στοιχεία πιθανόν να υπάρχουν στην περιοχή άλλες 200.000 τόνοι μεταλλεύματος της ίδιας περίπου περιεκτικότητας. Η νέα περίοδος εκμετάλλευσης άρχισε το 1973 με την εξόρυξη 10.680 τόνων χαλκούχου μεταλλεύματος, το δε 1974 συμπληρώθηκε το εργοστάσιο εμπλουτισμού. Δυστυχώς η τουρκική εισβολή του 1974 ανέκοψε τη λειτουργία τόσο του μεταλλείου όσο και του εργοστασίου εμπλουτισμού διότι και τα δύο βρέθηκαν στη νεκρή ζώνη.
Το κοίτασμα των Τρούλλων, όπως και όλα τα χαλκούχα κοιτάσματα της Κύπρου, πιστεύεται ότι σχηματίσθηκαν εντός των πίλλοου λαβών και στον πυθμένα του ωκεανού από σύστημα θερμών διαλυμάτων πλούσιων σε μεταλλικά και μη στοιχεία, όπως σίδηρο, χαλκό, ψευδάργυρο, θείο και άλλα, των οποίων η δημιουργία είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον σχηματισμό του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους.
Διαβάστε περισσότερα λήμμα Μεταλλεία
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια