Τρισατζ’ία ή τρισατζ’ίδα ή ατρατζ’ία
Κενταύρια. Επιστημονική ονομασία: Centavrea hyalolepis. Οικογένεια: Συνθέτων (Compositae). Αυτοφυόμενο στην Κύπρο και λαχανευόμενο ωραίο φυτό. Το ύφος του φθάνει μέχρι και τα 50 εκατοστόμετρα ή και περισσότερο. Απαντάται από τα παράλια μέχρι και σε υψόμετρο 700 περίπου μέτρων, σε χέρσα κι ακαλλιέργητα εδάφη, στις άκρες των αγροτικών δρόμων, σε κοίτες χειμάρρων κ.α. Εμφανίζεται μετά τα πρωτοβρόχια και ανθίζει από τις αρχές Απριλίου μέχρι και τον Ιούλιο. Τα άνθη του έχουν ωραίο κίτρινο χρώμα και περιβάλλονται από σκληρά και πολύ αιχμηρά αγκάθια. Τα φύλλα του σχηματίζουν τρεις ακίδες (απ' όπου και η ονομασία τρισατζ’ία).
Το φυτό αυτό όταν είναι φρέσκο (προτού αρχίσει ν' ανθίζει) μαγειρεύεται, συνηθιζόταν δε το μαγείρεμά του αρκετά σε παλαιότερες εποχές, συνήθως βραστό είτε με όσπρια. Το φυτό έχει επίσης θεραπευτικές ιδιότητες, ιδίως κατά του στομαχικού έλκους. Όπως κι άλλα είδη της οικογένειάς του, περιέχει κι αυτό την ουσία κενταυρίνη που έχει διουρητικές κι άλλες ιδιότητες. Το φυτό θεωρείται, επίσης, ότι βοηθεί στην αντιμετώπιση άλλων ασθενειών, όπως πέτρες στα νεφρά.
Οι μικροί σπόροι της τρισατζ’ίας (μικροί όπως το σησάμι) τρώγονται πολύ από όλα τα πουλιά της οικογένειας των Ακανθιλιδών (Fringillidae) και ιδίως από τα ζαρτίλια (Carduelis carduelis) κατά τον χειμώνα, οπότε πολλοί άλλοι σπόροι καταστρέφονται.
Στην ίδια οικογένεια των Κενταυρίων ανήκουν κι άλλα 9 είδη που απαντώνται αυτοφυόμενα στην Κύπρο. Ένα απ' αυτά είναι σχεδόν όμοιο με την τρισατζ’ία, με βασική διαφορά το ότι δίνει άνθη ωραίου άσπρου και ροζ χρώματος. Άλλα είδη είναι γνωστά με άλλα τοπικά ονόματα (λ.χ. η Centavrea cretica, που ονομάζεται παραχωστίν).
Τα κενταύρια ήταν γνωστά από την Αρχαιότητα, πήραν δε αυτή την ονομασία γιατί πιστευόταν ότι απ' αυτά θεραπεύτηκε ο Κένταυρος Χείρων, τον οποίο είχε τοξεύσει ο Ηρακλής.