Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μεσαορίας, περί τα 43 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Αμμοχώστου. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου. Γειτονεύει με μερικά άλλα αμιγή τουρκοκυπριακά χωριά, όπως ο Κορνόκηπος, ο Άγιος Χαρίτων, τα Κνώδαρα, ο Ψυλλάτος, η Πέτρα του Διγενή, το Κουρού Μοναστήρι και τα Καλυβάκια.

Το Τζιάος είναι κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 110 μέτρων. Το ανάγλυφο στην περιοχή του είναι καμπίσιο με μια μικρή κλίση προς τα νότια. Το υψόμετρο από τα 200 μέτρα κοντά στα βόρειά του σύνορα, μειώνεται στα 110 μέτρα στον οικισμό και στα 70 μέτρα κοντά στα νότιά του σύνορα. Μερικά σχετικά μεγάλα ρυάκια που πηγάζουν από τον Πενταδάκτυλο διασχίζουν την περιοχή του χωριού για να ενωθούν νοτιότερα με τον ποταμό Πηδιά.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του φλύσχη της Κυθρέας, το Σύναγμα (σχηματισμοί άμμων και χαλικιών της Πλειστόκαινης περιόδου), οι αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (εναλλασσόμενες στρώσεις κρητίδων, μαργών και ψαμμιτών) και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες, τέρρα ρόζα, καφκάλλες και προσχωσιγενή εδάφη.

Το Τζιάος δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 370 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του κυριαρχούσε, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, η μονοκαλλιέργεια των σιτηρών.

Αρκετά ανεπτυγμένη, πριν από την εισβολή, ήταν η κτηνοτροφία του χωριού. Το 1973 εκτρέφονταν από 183 κτηνοτρόφους 1.753 πρόβατα, 1.932 κατσίκες, 42 βόδια, 56 αγελάδες και 4.380 πουλερικά.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, το Τζιάος συνδέεται στα βόρεια με το χωριό  Άγιος Χαρίτων (περί τα 7 χμ.), στα βορειοανατολικά με το χωριό Κνώδαρα (περί τα 6 χμ.), στα βορειοδυτικά με το χωριό Κορνόκηπος (περί τα 4,5 χμ.) και στα νοτιοανατολικά με τα χωριά Μαραθόβουνος (περί τα 4 χμ.) και Βιτσάδα (περί τα 5 χμ.).

Σύμφωνα με  τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Με βάση την επίσημη απογραφή πληθυσμού του 1973, το Τζιάος ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο σε πληθυσμό τουρκοκυπριακό χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου μετά το χωριό Γαλάτεια (1.184 κάτοικοι).

Ιστορικά στοιχεία

Είναι άγνωστο από πού προήλθε η ονομασία του χωριού, που φαίνεται πάντως να αποτελεί παραφθορά παλαιάς ελληνικής ονομασίας (της Αρχαιότητας ή των Βυζαντινών χρόνων). Το χωριό υφίστατο, πάντως, κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Μάλιστα αποτελούσε φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, με την ονομασία Chiades (= Κιάδες; Σκιάδες;). Με την ονομασία Chiades ο οικισμός βρίσκεται σημειωμένος σε παλαιούς χάρτες (λ.χ. στον χάρτη του Α. Ortelius, του 1573).

Στην περιοχή του χωριού υφίσταται αρχαιολογικός χώρος των Προϊστορικών χρόνων, που αποδεικνύει αρχαιότατη κατοίκηση.

Τούρκοι εγκαταστάθηκαν στο χωριό μετά την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου του 1570 - 71. Ωστόσο μέχρι και τον 17ο αιώνα το χωριό πλήρωνε ειδικούς φόρους για συντήρηση τουρκικών στρατιωτικών σωμάτων που στάθμευαν στην Κύπρο. Τούτο σημαίνει ότι μέχρι τότε εξακολουθούσαν να ζουν στο χωριό αρκετοί Έλληνες κάτοικοί του.

Βλέπε λήμμα: Οθωμανοκρατία

Εξάλλου και το τζαμί του χωριού είναι κτισμένο στον χώρο παλαιάς μεσαιωνικής χριστιανικής εκκλησίας (άγνωστο όμως σε ποιο άγιο ήταν αφιερωμένη), της οποίας ίχνη αναφέρει ότι είχε δει ο R. Gunnis (1936).

Βλέπε λήμμα: Διακοινοτικές ταραχές

Στο χωριό στάθμευε, πριν από το 1974, ισχυρή δύναμη της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ, το δε χωριό αποτελούσε ισχυρό, σχετικά, τουρκοκυπριακό θύλακα. Στην περιοχή είχαν γίνει συγκρούσεις μετά την εκδήλωση της τουρκοκυπριακής ανταρσίας (τέλη του 1963 κ.ε.).

Οι Τούρκοι ονομάζουν το χωριό Serdarli, που μπορεί ν' αποδοθεί ως «στρατιωτικός αρχηγός» ή «στρατηγός».

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια