Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Οθωμανός  κυβερνήτης της Κύπρου, που διορίστηκε από τον μεγάλο βεζίρη τον Ιούλιο του 1764, αφού, κατά την επικρατούσα επί Οθωμανοκρατίας συνήθεια, είχε εξασφαλίσει τον διορισμό του με δωροδοκίες. Όταν ήρθε στην Κύπρο, για να αποζημιωθεί για τα έξοδα που είχε κάμει και για να θησαυρίσει από τη θέση που είχε εξαγοράσει, επέβαλε μια βαριά φορολογία από 40 ή 47 γρόσια για κάθε Έλληνα κάτοικο και το μισό ποσό για κάθε Μουσουλμάνο. Έτσι πολύ γρήγορα κατάφερε να μαζέψει και όσα είχε ξοδέψει και άλλα 350.000 γρόσια.

Η στάση αυτή του Τζηλ Οσμάν προκάλεσε γενική κατακραυγή και αντίδραση στην Κύπρο, τόσο των Ελλήνων όσο και των Μουσουλμάνων. Ύστερα από διαβήματα των αρχιερέων η Πύλη έστειλε έναν αξιωματούχο στην Κύπρο, ο οποίος όρισε ότι τα ποσά που θα πληρώνονταν έπρεπε να είναι τα μισά απ' όσα αυθαίρετα είχε καθορίσει και εισπράξει ο κυβερνήτης, και πως όσα χρήματα μαζεύτηκαν πέραν των ποσών αυτών έπρεπε να επιστραφούν.

Δυσαρεστημένος ο Τζηλ Οσμάν από την τροπή των γεγονότων αποφάσισε να δολοφονήσει όσους κατά τη γνώμη του τον είχαν καταγγείλει και εκθέσει στην Πύλη, δηλαδή τους αρχιερείς (μ' επικεφαλής τον αρχιεπίσκοπο Παΐσιο) και τους αγάδες, καθώς επίσης και τον εκπρόσωπο του σουλτάνου. Γι' αυτό τους κάλεσε όλους στο σεράγιο της Λευκωσίας στις 25 Οκτωβρίου/5 Νοεμβρίου 1764 και τους συγκέντρωσε στο υπερώο, του οποίου είχε καταστήσει τα ξύλινα υποστηρίγματα ετοιμόρροπα. Με δική του εντολή άνθρωποι του γκρέμισαν σε κάποια στιγμή τους στύλους και το υπερώο κατέρρευσε προκαλώντας μια σκηνή την οποία ο αυτόπτης μάρτυρας, χρονογράφος αρχιμανδρίτης Κυπριανός, περιέγραψε πολύ παραστατικά: Ὡς εἰς βάραθρον σκοτεινότατον ἐμπεπτώκαμεν, ἀρχιερεῖς καί ὑπηρέται καί Χριστιανοί καί Τοῦρκοι, καί ἐφ' ἡμᾶς ἄλλοι καί τά ξύλα τῆς στέγης σορηδόν (sic), καί ὄχι μετ' ὀλίγης βλάβης καί κινδύνου τῆς ζωῆς ἐρρύσθημεν, κατασκονιασμένοι, καταλερωμένοι, κατάστικτοι ὡς θεάματα ἐλεεινά... (Ἱστορία Χρονολογική τῆς Νήσου Κύπρου, έκδ. 1933, σσ. 470-1).

Το αποτέλεσμα ήταν τελείως αντίθετο απ' ό,τι υπολόγιζε ο αδίστακτος Τζηλ Οσμάν. Μόνο 4-5 άτομα τραυματίστηκαν σοβαρά. Οι κάτοικοι της Λευκωσίας, Έλληνες και Μουσουλμάνοι, όταν πληροφορήθηκαν την απόπειρα δολοφονίας των αρχιερέων και αγάδων, όρμησαν στο σεράγιο, σκότωσαν τον κυβερνήτη και 18 άνδρες του και λεηλάτησαν το κτίριο, διαρπάζοντας ταυτόχρονα και το κυβερνητικό ταμείο, που όπως υπολογίστηκε λίγο αργότερα από την εξεταστική επιτροπή που όρισε η Πύλη, περιείχε 500.000 γρόσια.

Δολοφονία 

Ο Τζηλ Οσμάν δολοφονήθηκε από Έλληνες και Τούρκους στις 25 Οκτωβρίου / 5 Δεκεμβρίου 1764.

Μετά την εξόντωση του Τζηλ Οσμάν η στενή συνεργασία Ελλήνων και Μουσουλμάνων για αντιμετώπιση των κοινών συνεπειών συνεχίστηκε με την υποβολή έκθεσης προς την Πύλη, με την οποία περιέγραφαν τα γεγονότα και υποστήριζαν πως ό,τι έγινε στη Λευκωσία ήταν αποτέλεσμα των υπερβολών, της αυθαιρεσίας και της δολιότητας του Τζηλ Οσμάν. Η Πύλη έστειλε νέο κυβερνήτη, τον Χαφίζ εφέντη, και μια εξεταστική επιτροπή. Μετά τη διερεύνηση του θέματος η επιτροπή αποφάσισε ότι οι Κύπριοι με έξοδα δικά τους θα έπρεπε να επιδιορθώσουν το σεράγιο, να αποζημιώσουν τις οικογένειες του Τζηλ Οσμάν και των ανδρών του που σκοτώθηκαν και επί πλέον να επιστρέψουν τις 500.000 γρόσια που διαρπάχθηκαν με την επιβολή νέας φορολογίας από 14 γρόσια για κάθε  Έλληνα και 7 γρόσια για κάθε Μουσουλμάνο. Οι Έλληνες δέχτηκαν, αλλά οι Μουσουλμάνοι αντέδρασαν και τον Μάρτιο του 1765 άρχισαν μια εξέγερση που κράτησε ως τον Οκτώβριο του 1766, και που προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στην Κύπρο και πολλά δεινά για τους κατοίκους, σύμφωνα με την ελίτ των Μουσουλμάνων και των Χριστιανών της Κύπρου που δεν ήθελαν αναστάτωση. Την εξέγερση αυτή των Μουσουλμάνων, στην οποία έλαβαν μέρος και πολλοί Ελληνοκύπριοι των οποίων αρχηγός ήταν ο φρούραρχος του κάστρου της Κερύνειας Χαλήλ, κατέστειλε ο Κιόρ Αχμέτ πασάς, ο οποίος εστάλη με ισχυρή δύναμη στην Κύπρο.

(Για τον αγώνα της Εκκλησίας κατά του Τζηλ Οσμάν βλέπε και λήμμα Παΐσιος αρχιεπίσκοπος).

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια