Τζέτζης Ιωάννης
Βυζαντινός λόγιος και συγγραφέας του 12ου μ.Χ. αιώνα. Από τα έργα του έχουν σωθεί τα Σχόλια εἰς Λυκόφρονα, Ἰλιακά (Σχόλια στην Ἰλιάδα του Ομήρου) και Χιλιάδες. Το τελευταίο είναι ένα σύμφυρμα μυθικών και ιστορικών διηγήσεων, στο οποίο διασώζονται πολλές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον αρχαίο κόσμο.
Στα έργα του Τζέτζη περιλαμβάνονται διάφορες πληροφορίες για τη γεωγραφία, την ιστορία, για συγγραφείς και άλλα μυθικά ή ιστορικά πρόσωπα της αρχαίας Κύπρου. Σημειώνοντας ότι αντλεί τις πληροφορίες του από τους αρχαίους συγγραφείς Φιλοστέφανο, Ανδροκλή και Ξεναγόρα, γράφει ότι η Κύπρος, στην Αρχαιότητα, είχε και τα ονόματα Σφήκεια και Κεραστίς ή Κεράστεια. Γράφοντας για τον ποταμό της Κύπρου Σέτραχο (Σερράχη), τον οποίο αναφέρουν και άλλοι συγγραφείς, μόνος αυτός παραδίδει ότι με το ίδιο όνομα υπήρχε και κυπριακή πόλη. Σχολιάζοντας το επίθετο Υλάτης, με το οποίο ήταν γνωστός ο Απόλλων στην Κύπρο, εξηγεί ότι προέρχεται από την «Ύλη», που ήταν μια τοποθεσία, ένα ιερό άλσος, κοντά στο Κούριον. Μιλώντας για το όνομα Μορφώ υποστηρίζει ότι αυτή είναι η Κύπρις Αφροδίτη και το όνομα προέρχεται από το ρήμα «μορφούμαι».
Αναφέρει επίσης ο Τζέτζης δυο σιβυλλικούς χρησμούς σχετικούς με την Κύπρο. Ο πρώτος μιλά για καταστροφή της Κύπρου από τεράστιο θαλάσσιο κύμα που θα τη σκεπάσει, ενώ ο δεύτερος λέει ότι ο ποταμός της Κιλικίας Πύραμος, εκβάλλοντας συνεχώς άμμο, θα φθάσει στην ιερή Κύπρο. Το τελευταίο ο Τζέτζης ερμηνεύει λέγοντας ότι ο χρησμός αυτός υποδηλώνει την άφιξη και εγκατάσταση στην Κύπρο του Κίλικος, γιου του Αγήνορος και αδελφού του Κάδμου.
Στο έργο του Τζέτζη υπάρχουν και οι ακόλουθες πληροφορίες για Κυπρίους ή πρόσωπα που είχαν σχέσεις με Κυπρίους:
Οι οικιστές της Κύπρου Κηφεύς* και Πράξανδρος* έφθασαν αντιστοίχως από την Αχαΐα και τη Λακεδαίμονα. Ο Όμηρος είχε κόρη την Αρσιφόνη (ή Αρησιφόνη), την οποία νυμφεύθηκε ο Κύπριος ποιητής Στασίνος*. Τα αποδιδόμενα στον Στασίνο Κύπρια* Ἔπη τα έγραψε στην πραγματικότητα ο Όμηρος και τα έδωσε στον Στασίνο ως προίκα για την κόρη του. Υπήρχε Κύπριος συγγραφέας (μυθογράφος) που λεγόταν Ισίγονος. Άλλος Κύπριος συγγραφέας, ο Ηγήσανδρος* ο Σαλαμίνιος, ετυμολογούσε το όνομα του πλοίου Αργώ είτε από τον ναυπηγό Άργο είτε από το ότι ναυπηγήθηκε στο Άργος. Ο Αθηναίος ρήτορας Ισοκράτης έγραψε επαίνους και συμβουλές προς τον βασιλιά της Κύπρου Ευαγόρα και τον γιο του Νικοκλή, καθώς και παραινέσεις στον άλλο γιο του Δημόνικο. Άλλος Αθηναίος ρήτορας, ο Ανδοκίδης, για να εξασφαλίσει από τον Ευαγόρα αποστολή σιταριού στις Αθήνες, του πούλησε την εξαδέλφη του. Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης έγραψε ότι ο βασιλιάς της Πάφου Τίμαρχος* είχε διπλή σειρά δοντιών.
Τέλος ο Τζέτζης αφηγείται το επεισόδιο του ίππου του Πέρση Αρτύβιου. Ο Αρτύβιος είχε γυμνάσει τον ίππο του ώστε να πολεμά και αυτός στις μάχες. Κατά την επανάσταση του Ονήσιλου* ο Αρτύβιος έφθασε στην Κύπρο και στη μάχη μεταξύ Περσών και Κυπρίων ο Ονήσιλος τον σκότωσε. Τότε το γυμνασμένο περσικό άλογο σηκώθηκε στα δυο του πόδια και χτυπούσε τον Ονήσιλο. Κατά τον Τζέτζη το άλογο θα σκότωνε τον Ονήσιλο αν οι υπασπιστές του δεν του έκοβαν τα πόδια με δρεπάνια.