Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Τεμβριά- Temvria. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στη γεωγραφική περιφέρεια της Σολιάς, περί τα 58 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Λευκωσίας.

Η Τεμπριά είναι κτισμένη στην κοιλάδα του ποταμού Καρκώτη, σε μέσο υψόμετρο 480 μέτρων. Από τις δυο πλευρές της κοιλάδας το υψόμετρο αυξάνεται σταθερά, φθάνει δε τα 824 μέτρα (κορφή Κύλινδρος) κοντά στα ανατολικά σύνορα του χωριού και στα 900 μέτρα κοντά στα δυτικά του σύνορα. Από τις πλαγιές ρέουν μικρά ρυάκια προς την κοιλάδα τα οποία και διαμελίζουν το τοπίο της Τεμπριάς.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες και οι διαβάσες του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα και πυριτιούχα εδάφη.

Η Τεμπριά δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 460 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται διάφορα είδη φρουτοδέντρων (κυρίως μηλιές, δαμασκηνιές, ροδακινιές, χρυσομηλιές και αχλαδιές), εσπεριδοειδή, ελιές, αμυγδαλιές, σιτηρά, λίγα λαχανικά (κυρίως πατάτες και μπιζέλια) και ελάχιστα όσπρια και νομευτικά φυτά. Η μεγαλύτερη ωστόσο έκταση του χωριού είναι ακαλλιέργητη και καταλαμβάνεται από φυσική βλάστηση, κυρίως πεύκα, ξισταρκές και μαζιές. Μικρό μέρος των κρατικών δασών Αδελφοί και Τροόδους εμπίπτει στα διοικητικά όρια της Τεμπριάς.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Τεμπριά συνδέεται στα βόρεια με το χωριό Κοράκου (περί τα 2 χμ.), στα βορειοανατολικά με το χωριό Ευρύχου (περί τα 2 χμ.) και στα νότια με το χωριό Γαλάτα (περί τα 3,5 χμ.).

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Μετά την τουρκική εισβολή του 1974 η Τεμπριά δέχτηκε ένα μεγάλο αριθμό Ελληνοκυπρίων εκτοπισμένων που αύξησαν για μικρό χρονικό διάστημα τον πληθυσμό της, χωρίς όμως να κρατηθούν στο χωριό μετά το 1976. Σύμφωνα με την επίσημη απογραφή πληθυσμού του 1982, η Τεμπριά ήταν ο τέταρτος μεγαλύτερος σε πληθυσμό οικισμός της περιοχής Σολιάς μετά τα χωριά Κακοπετριά, Ευρύχου και Γαλάτα.

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Σε παλαιούς χάρτες απαντάται σημειωμένο ως Tenbria και ως Τenebria. Κατά δε τον ντε Μας Λατρί, το χωριό ήταν ιδιωτικό φέουδο στην περίοδο της Φραγκοκρατίας, που επί ημερών του βασιλιά Ιακώβου Β' (1460-1473) ανήκε στον Ιωάννη Ταφούρ, κόμητα της Τρίπολης.

Ωστόσο ο θρύλος εκτείνεται στο παρελθόν πολύ πιο βαθιά από τα Μεσαιωνικά χρόνια, μέχρι την Αρχαιότητα, αφού πιστεύεται ότι στην περιοχή υφίστατο η αρχαία κυπριακή πολιτεία Τέμβρος, την οποία αναφέρει μια μόνο φιλολογική πηγή, ο Στέφανος Βυζάντιος (5ος μ.Χ. αιώνας). Ο ίδιος λέγει ότι στην πόλη αυτή λατρευόταν ο Απόλλων Υλάτης (=των δασών). Δεν είναι επιβεβαιωμένη η ύπαρξη, κατά την Αρχαιότητα, τέτοιας πόλης στην Κύπρο, που αν υπήρξε, θα πρέπει να ήταν μικρή και ασήμαντη αφού δεν μνημονεύεται σε άλλες πηγές. Η ταύτιση της αρχαίας Τέμβρου με τη σημερινή Τεμπριά βασίζεται μόνο στη γλωσσολογική ομοιότητα των δυο ονομασιών. Αποτελεί, ωστόσο, καλή εξήγηση για το από πού προήλθε η ονομασία του χωριού.

Παλαιά τοπική παράδοση, εξάλλου, αναφέρει ότι στην περιοχή υφίστατο αρχαίο βασίλειο(!) του οποίου βασιλιάς ήταν κάποιος Τέμβρος, απ' όπου η σημερινή ονομασία του χωριού. Ο θρύλος αναφέρει ότι κάπου στην περιοχή υπάρχει θαμμένος και ο απαραίτητος θησαυρός, που είναι αρκετός για να συντηρήσει ολόκληρη την Κύπρο για 7 χρόνια! Σχετικό είναι και ένα τοπωνύμιο της περιοχής του χωριού, που ονομάζεται «Βασιλικά» (τα).

Ο Αθ. Σακελλάριος (Τά Κυπριακά, τόμος Α', 1890, σ. 136), αναφέρει ότι είχε δει αρχαιότητες στην τοποθεσία «Βασιλικά». Γράφει σχετικά:

... Ἐν αὐτῇ τῇ κώμῃ ἐχούσῃ 300 κατοίκους, εὑρίσκονται καί λείψανα ὑδραγωγείων «βασιλικά» καλούμενα, ἔτι δέ καί θεμέλια οἰκοδομῶν τῶν ρωμαϊκῶν χρόνων. Ἧτο δ' ἐκτισμένη [η αρχαία Τέμβρος] ἐπί λόφων μόλις δέκα λεπτά τῆς ὥρας τοῦ ποταμοῦ ἀπέχουσα, καί πιθανῶς καί μέχρι τῆς κώμης Εὐρύχου ἐκτεινομένη...

Τυχόν μελλοντικές αρχαιολογικές έρευνες ίσως επιβεβαιώσουν την ύπαρξη αρχαίου οικισμού στην περιοχή, της Τέμβρου, οπότε θα υπάρξουν και άλλες πληροφορίες περί αυτής, όπως λ.χ. ποια περίοδο άκμασε. Την ταύτιση, πάντως, της σημερινής Τεμπριάς με την αρχαία Τέμβρον δέχονται κι ο Σίμος Μενάρδος και διάφοροι άλλοι μελετητές. Δεν αποκλείεται, ωστόσο, η ονομασία του χωριού να έχει ξενική προέλευση που να την πήρε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας.

Ο G. Jeffery (1918) αναφέρει δυο μικρές εκκλησίες του χωριού, εκείνη του Σταυρού και άλλη της Αγίας Παρασκευής. Η εκκλησία του Σταυρού, ξυλόστεγη, βρίσκεται στην κορφή λόφου που δεσπόζει του χωριού.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια