Σωζομενός
Κύπριος συγγραφέας του 5ου αιώνα μ.Χ. Γνωστός και ως Ερμείας. Ο Σωζομενός, που καταγόταν από τη Σαλαμίνα, έγραψε εκκλησιαστική ιστορία, στην οποία αναφέρεται και στους Κυπρίους αγίους Σπυρίδωνα και Επιφάνιο καθώς και στον άγιο Ιλαρίωνα, που έζησε και πέθανε στην Κύπρο.
Για τον άγιο Σπυρίδωνα γράφει ότι ήταν περίφημος για την αρετή του, ότι έκαμε πολλά θαύματα και ήταν αξιοθαύμαστος για την ακρίβεια με την οποία τηρούσε την εκκλησιαστική τάξη. Αναφέρει επίσης το περιστατικό κατά το οποίο ο άγιος Σπυρίδων επετίμησε τον επίσκοπο Λεδρών Τριφύλλιο γιατί σε κήρυγμά του άλλαξε μια λέξη του Ευαγγελίου.
Από τη ζωή του Επιφανίο αναφέρει τις ενέργειες του Κυπρίου ιεράρχη για την εκθρόνιση του ιεράρχη της Κωνσταντινουπόλεως αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου επειδή ο τελευταίος δεν αποκήρυττε τα βιβλία του Ωριγένη. Αφηγείται ακόμη το ταξίδι του Επιφανίου στην Κωνσταντινούπολη, τη μεγαλοψυχία του Ιωάννη και τον θάνατο του Κυπρίου επισκόπου στο πλοίο που τον μετέφερε πίσω στην Κύπρο. Ο Σωζομενός παραθέτει και τους τελευταίους λόγους που αντάλλαξαν οι επίσκοποι πριν από την αναχώρηση του Επιφανίου. Ο Επιφάνιος είπε στον Ιωάννη: «Ελπίζω να μη πεθάνεις επίσκοπος»۠ και ο Ιωάννης του απάντησε: «Κι εγώ ελπίζω να μη προλάβεις να πατήσεις το πόδι σου στην πόλη σου».
Γράφοντας για τον άγιο Ιλαρίωνα σημειώνει ότι ο άγιος αυτός καταγόταν από την πόλη Θοβαθά, νοτίως της Γάζας της Παλαιστίνης. Έπειτα από ταξίδι του στη Σικελία και τη Δαλματία, περνώντας από την Κύπρο αποβιβάστηκε στην Πάφο και με προτροπή του τότε επισκόπου των Κυπρίων έμεινε στο νησί και ζούσε ασκητική ζωή. Μετά τον θάνατό του και την ταφή του στην Κύπρο, ένας μαθητής του μετέφερε το λείψανό του στην Παλαιστίνη και το έθαψε σε μοναστήρι. Πάνω στους δυο τάφους του, και στην Κύπρο και στην Παλαιστίνη, γράφει ο Σωζομενός, θεραπεύονταν πολλοί άρρωστοι και δαιμονισμένοι.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια