Οι Σχολικές Εφορείες αποτελούν ανεξάρτητα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τα οποία εγκαθιδρύονται και λειτουργούν με βάση το νόμο περί Σχολικών Εφορειών, με εξουσίες και αρμοδιότητες που περιορίζονται κυρίως σε θέματα σχολικών κτιρίων και σχολικού εξοπλισμού, εργοδότησης βοηθητικού προσωπικού, ενοικίασης και ελέγχου της λειτουργίας καντινών κ. ά. Έργα μεγάλης δαπάνης, όπως η ανέγερση νέων και η επέκταση υφιστάμενων σχολικών κτιρίων αναλαμβάνονται από το Κράτος.
Οι Σχολικές Εφορείες διορίζονταν από το Υπουργικό Συμβούλιο μέχρι το 2006, οπότε τα μέλη τους έγιναν αιρετά, με την εφαρμογή νέας νομοθεσίας και τη διεξαγωγή των πρώτων εκλογών για την ανάδειξη Σχολικών Εφορειών, ταυτόχρονα με τις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές. Με βάση τη νέα νομοθεσία έχει επιτευχθεί η σύνδεση των σχολείων με την τοπική αυτοδιοίκηση μέσω του μεικτού συστήματος ανάδειξης των μελών της Σχολικής Εφορείας, στην οποία συμμετέχει και αριθμός αιρετών μελών των δημοτικών συμβουλίων.