Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το σφουγγάρι. Θαλάσσιο ζώο της Συνομοταξίας των Σπόγγων, που ζει κολλημένο στον βυθό, συνήθως κατά ομάδες. Στην Αρχαιότητα τα σφουγγάρια εθεωρούντο σαν είδη του φυτικού βασιλείου. Υπάρχουν πάρα πολλά είδη σπόγγων, εμπορεύσιμο όμως στις κυπριακές θάλασσες είναι κυρίως το είδος Euspongia officinalis, Linnaeus. Αγγλική ονομασία: Bath sponge. Άριστης ποιότητας είναι επίσης το είδος Ηіppospongia communis, Lamarck, γνωστό με το τοπικό όνομα μελάθθιν. Η Κύπρος πάντα ήταν πλούσια σε σπογγοφόρα πεδία, η εκμετάλλευσή τους όμως γινόταν κυρίως από Ελλαδίτες νησιώτες σφουγγαράδες. Κατά τη δεκαετία του 1980, μετά που η Εθνική Φρουρά έδωσε τους πρώτους εκπαιδευμένους δύτες στα πλαίσια της θητείας τους, μερικοί από αυτούς άρχισαν να ασχολούνται επαγγελματικά με τη σπογγαλιεία. Έτσι το 1981 ασχολούνταν ήδη 28 δύτες με παραγωγή 2.348 οκάδων σφουγγαριών, αξίας £95.000 (τιμές 1981). Η παραγωγή μειώθηκε το 1985 σε 1.087 οκάδες, ενώ παράλληλα το 1986 παρουσιάστηκε στα σφουγγάρια της Καλύμνου, Τρίκερι και Κω, μύκητας που κατέστρεφε τα κύτταρα και τις ίνες του σκελετού τους, με αποτέλεσμα να αποσυντίθενται και να διαλύονται. Η ίδια ασθένεια εμφανίστηκε και στην Τυνησία, ταυτόχρονα δε έκαμε την εμφάνισή της και στα σφουγγάρια της Κύπρου, ενώ το 1988 εντοπίστηκε στην Κρήτη και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Πιστεύεται ότι ο μύκητας εξουδετερώνεται σε ένα χρονικό διάστημα μεταξύ 5-10 χρόνων, ενώ στις αρχές του 1990 άρχισαν να κάμνουν την εμφάνισή τους στις κυπριακές θάλασσες τα πρώτα υγιή σφουγγάρια. Η ασθένεια εμφανίστηκε επίσης στην Τυνησία το 1911-1912 και το 1920-1927, ενώ στην Ελλάδα παρουσιάστηκε σε πιο μικρή έκταση γύρω στο 1950. Τα σφουγγάρια ψαρεύονται από γυμνούς βουτηχτές, με ειδικά καμάκια, με σκάφανδρα, ιδιαίτερα όμως από δύτες που καταδύονται με αυτόνομες αναπνευστικές συσκευές. Τα παλαιά χρόνια Ελλαδίτες ψαράδες ψάρευαν σφουγγάρια στις κυπριακές θάλασσες με τη γκαγκάβα* που έσυραν με τις ανεμότρατές τους. Τα σφουγγάρια, αφού ψαρευτούν τρίβονται, πλένονται και πατιούνται για να αφαιρεθεί η μαλακή σαρκώδης μάζα τους. Στη συνέχεια, με κατάλληλη επεξεργασία, παραμένει ο κεράτινος σκελετός τους, το γνωστό κιτρινωπό σφουγγάρι του εμπορίου.   Αν και τα συνθετικά σφουγγάρια εκτόπισαν ως ένα μεγάλο βαθμό τα φυσικά, εν τούτοις αγοράζονται ακόμη είτε για σωματική καθαριότητα και οικιακή χρήση, είτε σαν διακοσμητικά.