Τηλέφωνο
Το τηλέφωνο είναι μια συσκευή που επιτρέπει τη συνομιλία μεταξύ ατόμων που βρίσκονται σε απόσταση μετασχηματίζοντας τις ηλεκτρικές ταλαντώσεις σε ηχητικές. Αποτελείται από πομπό και δέκτη και η ανακάλυψή του τον 19ο αιώνα επέφερε μια από τις μεγαλύτερες τεχνολογικές και πολιτισμικές επαναστάσεις της ανθρωπότητας.
Η ιστορία του τηλεφώνου στην Κύπρο άρχισε στις 9 Νοεμβρίου 1870 με την απόφαση των Οθωμανών για τηλεγραφική σύνδεση Κύπρου- Συρίας. Το πρώτο υποθαλάσσιο καλώδιο της σύνδεσης ποντίστηκε από την βρετανική εταιρεία Newall Company και εκτεινόταν από τη Λατάκεια μέχρι τον Άγιο Θεόδωρο Καρπασίας. Το σύστημα διέθετε μια γραμμή για να στέλνει και να παραλαμβάνει τηλεγραφήματα, για αυτό χρησιμοποιείτο κυρίως από τα προξενεία τα οποία βρίσκονταν στη Λάρνακα. Το 1878 με την παραχώρηση της Κύπρου στη Βρετανία, η εταιρεία Eastern Telegraph Company τοποθέτησε νέο τηλεφωνικό καλώδιο για σύνδεση της Λάρνακας με την Αλεξάνδρεια και από εκεί με το Λονδίνο. Την ίδια περίοδο κατασκευάστηκε και ένα εσωτερικό δίκτυο που συνέδεε τις πόλεις μεταξύ τους και με το Τρόοδος, καθώς εκεί οι Άγγλοι είχαν τις εξοχικές τους κατοικίες. Με την ολοκλήρωση του σιδηρόδρομου, η αποικιοκρατική κυβέρνηση δημιούργησε ένα τηλεγραφικό δίκτυο που λειτουργούσε κατά μήκος του δικτύου του κυπριακού σιδηροδρόμου, από την Αμμόχωστο στη Λευκωσία. Σταδιακά αυτό το δίκτυο αναπτύχθηκε και προς τα δυτικά, αρχικά μέχρι τη Μόρφου και μετά την Ευρύχου.
Βλέπε λήμμα: Κυπριακός σιδηρόδρομος
Τα πρώτα χειροκίνητα τηλέφωνα στην Κύπρο έκαναν την εμφάνιση τους το 1911, συνδεδεμένα με κυβερνητικά και ιδιωτικά δίκτυα, σε σπίτια ή γραφεία βρετανών αξιωματούχων. Το 1920 λειτούργησαν μικρά τηλεφωνικά κέντρα που συνέδεαν τα κυβερνητικά γραφεία με τις κατοικίες των αξιωματούχων και υπεύθυνες για τη λειτουργίας του ήταν τηλεφωνήτριες.
Το πρώτο ιδιωτικό τηλεφωνικό δίκτυο στην Κύπρο εγκαταστάθηκε στη Λεμεσό το 1914 από τον Γεώργιο Γιορδαμλή. Το δίκτυο εγκαταστάθηκε στην οδό Σαλαμίνος 1, λίγα μέτρα μακριά από τα κεντρικά γραφεία της ΑΤΗΚ σήμερα. Με 100 περίπου συνδρομητές, το τηλεφωνικό αυτό κέντρο, που εξυπηρετούσε κυρίως εμπόρους και χωριά όπως ο Αμίαντος και το Πέρα Πεδί, λειτούργησε μέχρι και το 1936. Όλα αυτά τα χρόνια, τα μέλη της οικογένειας Γιορδαμλή, με πρωτοστάτες το ζεύγος Γεωργίου και Μαριγώς, ήταν το μόνο προσωπικό του τηλεφωνικού κέντρου.Εξυπηρετούσε καθημερινά μεταξύ των ωρών 7 π.μ. – 11 μ.μ. και Κυριακές 8 π.μ. – 8 μ.μ. κι αν υπήρχε ανάγκη, η οικογένεια εξυπηρετούσε εκτάκτως κατόπιν χτυπήματος στην πόρτα.
Το 1929, το ανεξάρτητο τηλεφωνικό κέντρο Γιορδαμλή κυκλοφόρησε και τον πρώτο του τηλεφωνικό κατάλογο, με 13 κανόνες – οδηγίες ορθής χρήσης του τηλεφώνου, όπως επίσης και με ονομαστική λίστα των συνδρομητών του.
Ιδιωτικό τηλεφωνικό δίκτυο στη Λευκωσία εγκαταστάθηκε τον Οκτώβριο του 1927 όταν το δημοτικό συμβούλιο της Λευκωσίας κατοχύρωσε την προσφορά για την εγκατάσταση του στον Γεώργιο Θ. Παρίδη. Το 1929 δημιουργήθηκε τηλεφωνικό δίκτυο για τις ανάγκες του Τμήματος Δασών, όπου τηλεφωνητές και τηλεφωνήτριες εργάζονται με το σύστημα της μανέλας.
Το 1936 η εταιρεία Cable and Wireless ανέλαβε την υπηρεσία των τηλεπικοινωνιών στο νησί χρησιμοποιώντας τον τηλέγραφο, το οποίο λειτούργησε με το σύστημα μορς. Ο πελάτης μετέβαινε στο γραφείο έγραφε το μήνυμα και ο υπεύθυνος το έστελνε. Μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο η ίδια εταιρεία εισήγαγε την χειροκίνητη τηλεφωνία σε παγκύπρια βάση, για περιορισμένο όμως κοινό. Ο συνδρομητής είχε μια τηλεφωνική συσκευή με μανέλα και κουδούνι, με τις τηλεφωνήτριες να μεσολαβούν μεταξύ των συνδρομητών, συνδέοντας του αρχικά ονομαστικά καθώς δεν υπήρχαν αριθμοί. Η σύνδεση αρχικά αφορούσε τις έξι πόλεις και μέχρι το 1946 συνδέθηκαν 115 χωριά. Η σύνδεση γινόταν με εναέρια καλώδια σε στύλους.
Χρονιά ορόσημο ήταν το 1951 καθώς εισήχθηκε η αυτόματη τηλεφωνική επικοινωνία μέσω της κυβερνητικής υπηρεσίας και την ίδια χρονιά εισήχθηκε και η διεθνής τηλεφωνική υπηρεσία, αρχικά προσφέροντας σύνδεση με τη Βρετανία και αργότερα με την Ευρώπη, ΗΠΑ και Καναδά. Το 1955 ιδρύθηκε η Αρχή Εσωτερικών Τηλεπικοινωνιών Κύπρου (Α.Ε.Τ.Κ – C.I.T.A) που ανέλαβε εσωτερικές τηλεπικοινωνίες. Αρχικά οι συνδρομητές ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικοί καθώς η τηλεφωνήτριες μπορούσαν να παρακολουθούν τις συνομιλίες. Οι Άγγλοι για να προωθήσουν την υπηρεσία πρόσφεραν την υπηρεσία με τρεις μήνες δωρεάν συνδρομή. Την περίοδο της ΕΟΚΑ, καθώς η υπηρεσία βρισκόταν υπό τον έλεγχο των άγγλων, οι γραμμές δεν χρησιμοποιούνται από τους αγωνιστές για λόγους ασφάλειας, αφού τα τηλέφωνα μπορούσαν να παρακολουθούνται. Στο προσωπκό της C.I.T.A υπήρχαν και μέλη της οργανώσεις που παρακολουθούσαν συνδιαλέξεις βρετανών τις οποίες μετέφεραν στην οργάνωση.
Το 1954 ιδρύθηκε με νόμο ο οργανισμός δημοσίου δικαίου, η Αρχή Εσωτερικών Τηλεπικοινωνιών Κύπρου η οποία από την 1η Ιανουαρίου 1955 ανέλαβε τις εσωτερικές τηλεπικοινωνίες. Πρώτος πρόεδρος διορίστηκε ο D.A. Shepherd. H Αρχή συνέχισε την παροχή υπηρεσιών με το ήδη υπάρχον προσωπικό της εταιρείας Cable and Wireless, η οποία διατήρησε τις διεθνείς επικοινωνίες. Την 1η Απριλίου 1961, η Cyprus Inland Telecomunications Authority ανέλάβε και την ευθύνη των εξωτερικών τηλεπικοινωνιών από την Cable and Wireless. Μετά την εξέλιξη αυτή και με βάση τον νόμο περί τηλεπικοινωνιών του 1962, που τροποποίησε το νόμο του 1954, μετονομάζεται σε Αρχή Τηλεπικοινωνιών Κύπρου. Ο ενιαίος αυτός οργανισμός δημοσίουανέλαβε αποκλειστικά τις τηλεπικοινωνίες στην Κύπρο.
Έξι χρόνια αργότερα, την 1η Απριλίου η Α.Ε.Τ.Κ ανέλαβε και την ευθύνη των εξωτερικών τηλεπικοινωνιών και μετονομάστηκε σε αρχή (ATHK, Cyprus Telecommunications Authority, CYTA στα αγγλικά), όνομα που διατηρεί μέχρι και σήμερα.
Γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 60 κάθε χωριό έχει δικό του τηλέφωνο με τις τηλεφωνικές γραμμές να εκτοξεύονται μέχρι το 1965 να φτάνουν τις 18 χιλιάδες.
Σήμερα τα τηλεφωνικά κέντρα είναι τριών ειδών: Αναλογικά (POTS). Η επικοινωνία γίνεται μέσω ειδικού δικτύου τηλεφωνίας.
Ψηφιακά ISDN. Η επικοινωνία γίνεται όπως στα αναλογικά αλλά μετατρέπεται η φωνή σε δεδομένα, αποστέλλεται μέσω του δικτύου τηλεφωνίας και μετατρέπεται και πάλι σε φωνή.
Ψηφιακά VoIP. Ψηφιακά κέντρα όπου η φωνή ταξιδεύει σε μορφή δεδομένων μέσω δικτύων υπολογιστών και του Διαδικτύου. Η επικοινωνία με αυτό τον τρόπο δεν υποχρεώνεται να μεταφέρεται μέσα από ειδικές τηλεφωνικές γραμμές που έχουν περιορισμούς ταχύτητας και χρειάζονται ειδικές εγκαταστάσεις.
Τηλεφωνικές συσκευές
Πριν εφευρεθεί το τηλέφωνο, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τα πνευστά, όπως τη σάλπιγγα και το κέρας ή ακόμα και σωλήνες για τη μετάδοση της φωνής. Η ιστορία του τηλεφώνου όπως το γνωρίζουμε σήμερα, άρχισε στις 10 Μαρτίου 1876 όταν ο Σκωτσέζος φυσικός Γράχαμ Μπελ πέτυχε για πρώτη φορά τη μετάδοση φωνής με ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Το πρώτο αυτό τηλέφωνο αποτελούσαν δύο ακουστικά και μια γραμμή από δύο καλώδια που τα ένωνε. Κάθε ακουστικό αποτελείτο από μία ελαστική μεμβράνη από σίδερο, τοποθετημένη μπροστά από σιδηρομαγνητικό πυρήνα και γύρω από αυτόν ήταν τυλιγμένος ένας μονωμένος αγωγός. Τα δύο ακουστικά χρησιμοποιούνταν συγχρόνως ως δέκτες και πομποί. Όταν κάποιος μιλούσε μπροστά σε μία συσκευή, η ταλάντωση της μεμβράνης μετέβαλε το μαγνητικό πεδίο, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ρεύματα «εξ επαγωγής» στον αγωγό που ήταν τυλιγμένος γύρω από τον πυρήνα. Τα ρεύματα αυτά μεταδίδονταν διαμέσου των καλωδίων στην άλλη συσκευή, όπου προκαλούσαν μεταβολή του μαγνητικού πεδίου. Αυτή η μεταβολή προκαλούσε την ταλάντωση της μεταλλικής μεμβράνης κι έτσι αναπαραγόταν η ανθρώπινη ομιλία. Το πρώτο αυτό τηλέφωνο τελειοποιήθηκε ωστόσο, μετά την εφεύρεση του μικροφώνου από τον Αμερικανό Ντέιβιντ Χιουζ το 1877, οπόταν και έγινε κατορθωτή η ηχητική σύνδεση από μεγάλη απόσταση.
Μετά την εφεύρεση του μικροφώνου, το τηλέφωνο άρχισε να εξελίσσεται και να χρησιμοποιείται για τη σύνδεση μακρινών αποστάσεων. Στην αρχή μικρόφωνο και ακουστικό ήταν τοποθετημένο μαζί, κυρίως ήταν ξύλινα τοποθετημένα στον τοίχο. Στα χειροκινητα τηλεφωνικά κέντρα ο συνδρομητής για να καλέσει το κέντρο έστρεφε μια μαγνητοηλεκτρική συσκευή που είχε το τηλέφωνο του και η τηλεφωνήτρια ρωτούσε τον συνδρομητή με ποιόν αριθμό θέλει να μιλήσει. Αργότερα στα ημιαυτόματα τηλεφωνικά κέντρα ο συνδρομητής συνδεόταν με το κέντρο μόλις σήκωνε το ακουστικό και στα αυτόματα τηλεφωνικά κέντρα, μορφή που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα, ο συνδρομητής μιλά απευθείας με τον αριθμό που επιθυμεί.
Οι αλλαγές στην τεχνολογία της τηλεφωνίας επηρέασε και τις τηλεφωνικές συσκευές. Το πρώτο επιτραπέζιο τηλέφωνο εμφανίστηκε το 1892. Ήταν χειροκίνητο και έμεινε γωνστό στην ιστορία ως "ραπτομηχανή". Στη συνέχεια βγήκαν τα τηλέφωνα με κατράν, τα οποία έβγαιναν σε μαύρο χρώμα και στη συνέχεια σε διάφορα χρώματα και στυλ ανάλογα με τη μόδα της εποχης. Η συνέχεια ήρθε με την εισαγωγή τηλεφώνων με κερματοδέκτη και το κατράν αντικαταστάθηκε με πλήκτρα. Το τηλέφωνο που άλλαξε τα δεδομένα ήταν το αρύρματο τηλέφωνο και στη συνέχεια η κινητή τηλεφωνία, δηλαδή η τηλεφωνία που δεν εξαρτάται από φυσική καλωδιακή σύνδεση με δίκτυο παροχής τηλεφωνίας και δεν εξαρτάται από κάποια τοπική ασύρματη συσκευή εκπομπής ραδιοφωνικού σήματος χαμηλής συχνότητας. Τα κινητά τηλέφωνα χρησιμοποιούν τεχνολογία κυψελών (cells) και εκπέμπουν σε υψηλές συχνότητες. Για την εκπομπή και λήψη των σημάτων χρησιμοποιείται πλέον, αποκλειστικά ψηφιακή τεχνολογία με κωδικοποίηση. Το πρώτο φορητό με δομή κυψελών κινητό τηλέφωνο επιδείχθηκε από τους Τζον Φ. Μίτσελ και Μάρτιν Κούπερ της Motorola το 1973, το οποίο ζύγιζε περίπου 2 κιλά. Τα πρώτα κινητά που βγήκαν στην αγορά και άλλαξαν τον τρόπο επικοινωνίας ήταν αρκετά μεγάλα συγκριτικά με τα σημερινά, είχαν κεραία, υψηλό κόστος και έμειναν στην ιστορία ως οι “παντόφλες”. Η απογείωση των κινητών τηλεφώνων άρχισε την δεκαετία του 90' όπου με την ψηφιοποίηση δικτύων και συσκευών οι συσκευές έγιναν μικρότερες και ελαφρύτερες χωρώντας αντίθετα με παλαιότερα στην παλάμη ή στην τσέπη. Περάσαμε έτσι στα κινητά δεύτερης γενιάς (2G) όπου παρείχαν και άλλες λειτουργίες όπως την αποστολή σύντομων γραπτών μηνυμάτων και τη λήψη φωτογραφιών. Στις αρχές του 21ου αιώνα ήρθαν στην αγορά τα κινητά τρίτης γενιάς τα λεγόμενα 3G δηλαδή 3rd generation όπου είχαν απεριόριστες δυνατότητες και λειτουργίες, στη συνέχεια τα 4G και έπεται συνέχεια.
Τηλεφωνικοί θάλαμοι
Οι πρώτοι τηλεφωνικοί θάλαμοι τοποθετήθηκαν επί Αγγλοκρατία, στο τέλος της δεκαετίας του ΄50. Ήταν μαντεμένοι σε χρώμα κόκκινο και έφεραν το στέμμα της Βασίλισσας, ενώ κάποιοι θάλαμοι που ήταν τοποθετημένοι σε εσωτερικούς χώρους ήταν ξύλινοι. Στο εσωτερικό υπήρχε ανάγλυφο το έμβλημα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, το οποίο μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας αφαιρέθηκε. Σε μερικούς θαλάμους υπήρχε στο εξωτερικό σημείο κουδούνι που ειδοποιούσε όταν ερχόταν κλήση. Αργότερα, με την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας οι θάλαμοι βάφτηκαν πράσινοι. Ήταν τοποθετημένοι κοντά σε καφενεία και μπακάλικα. Αρχικά το τηλέφωνο λειτουργούσε με κατράν και κέρματα ενώ προς το τέλος της δεκαετίας του ’80 έκαναν την εμφάνιση τους οι τηλεκάρτες. Ο χρόνος ομιλίας ήταν περιορισμένος -ανάλογα με το πόσα κέρματα είχε ρίξει ο ενδιαφερόμενος μέσα στην ειδική εισδοχή του τηλεφώνου. Τη δεκαετία του 2000-2010, ο αριθμός των τηλεφωνικών θαλάμων δεν ξεπερνούσε τις 4.000 καθώς λόγω της πτωτικής τάσης προς τη χρήση τους οι περισσότεροι αφαιρέθηκαν. Η πλήρης απόσυρση των τηλεφωνικών θαλάμων ανακοινώθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2021, εργασία που θα ολοκληρωθεί σε διάστημα τριών χρόνων. Απόφαση της ΑΤΗΚ είναι να παραμείνουν σε λειτουργία 19 θάλαμοι σε όλη την Κύπρο ως αξιοθέατα όπως στο Παλαιχώρι, στηΛόφου, το Φοικάρδου και την Κακοπετριά.
Πηγή
2. «Ο άγνωστος πρωτοπόρος», Απόστολος Μακρίδης, Χρονικό, Πολίτης, 2002
Φώτο Γκάλερι
