Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η Κύπρος κατέστη ανεξάρτητο κράτος με βάση τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου που υπεγράφησαν νωρίς το 1959. Οι τρεις χώρες που είχαν αναμειχθεί στο Κυπριακό ζήτημα, δηλαδή η Αγγλία, η Ελλάδα και η Τουρκία, ανέλαβαν την ευθύνη εγγυήσεως της ανεξαρτησίας της Κύπρου. Η Αγγλία, που μέχρι τότε ήταν η κρατούσα δύναμη, θα διατηρούσε στο νησί τις δυο μεγάλες στρατιωτικές βάσεις στο Ακρωτήρι και στην Επισκοπή, ενώ θα είχε και πολλά άλλα προνόμια και στρατιωτικές διευκολύνσεις. Οι άλλες δυο χώρες, η Ελλάδα και η Τουρκία, συμφωνήθηκε όπως διατηρούν στο κυπριακό έδαφος μικρά στρατιωτικά αποσπάσματα. Η Ελλάδα θα διατηρούσε στην Κύπρο στρατιωτική δύναμη από 950 αξιωματικούς και άνδρες, και η Τουρκία άλλη στρατιωτική δύναμη από 650 αξιωματικούς και άνδρες. (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ)

Τα δυο αυτά αποσπάσματα ονομάστηκαν αντιστοίχως ΕΛΔΥΚ (Ελληνική Δύναμις Κύπρου) και ΤΟΥΡΔΥΚ (Τουρκική Δύναμις Κύπρου)

Αρμπούζης 

Η Ελληνική Δύναμη Κύπρου συγκροτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου του 1959 στον Άγιο Στέφανο Αττικής, μετά από την υπογραφή της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης της Δημοκρατίας της Κύπρου. Πρώτος Διοικητής της ΕΛΔΥΚ ήταν ο συνταγματαρχής  Διονύσιος Αρμπούζης (1912-1987). Επρόκειτο για έναν διακεκριμένο Έλληνα στρατιωτικό που στην πορεία έφτασε στο βαθμό του Στρατηγού και υπηρέτησε ως Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων το διάστημα 1974-1976, μετά την πτώση της Χούντας. Ο Αρμπούζης με πολεμική εμπειρία καριέρα 13 και πλέον ετών, πήρε μέρος στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο στον Ελληνικό Εμφύλιο και στον Πόλεμο της Κορέας.  Θήτευσε ως υπηρεσιακός υπουργός Βορείου Ελλάδος.

Στην Κύπρο

Στις 16 Αυγούστου του 1960 οι δυνάμεις της ΕΛΔΥΚ αποβιβάστηκαν στο Λιμάνι της Αμμοχώστου με το αρματαγωγό "Αλιάκμων". Η ΕΛΔΥΚ αποτελούνταν από τη Διοίκηση, το Επιτελείο, το 1ο και 2ο Τάγμα Πεζικού, το Λόχο Υποστήριξης και Λόχο Διοίκησης. Το σύνολο της ήταν 950 αξιωματικοί και οπλίτες. Η εγκατάσταση της ήταν σε στρατόπεδο δυτικά της Λευκωσίας στον οικισμό Γερόλακκος και υπαγόταν στο Τριμερές Στρατηγείο.

Τα δυο αποσπάσματα όταν ήλθαν στην Κύπρο εγκαταστάθηκαν σε χωριστά αλλά γειτονικά στρατόπεδα στα δυτικά της Λευκωσίας, στην περιοχή μεταξύ του (ελληνικού) χωριού Γερόλακκος και του (τουρκικού) χωριού Κιόνελι.

Για πρώτη φορά τα δυο αυτά αποσπάσματα βρέθηκαν σε στρατιωτική αντιπαράθεση τον Δεκέμβριο του 1963, εξαιτίας της καταστάσεως που δημιουργήθηκε με την έναρξη των Διακοινοτικών Ταραχών. Σοβαρή εμπλοκή της ΕΛΔΥΚ αποφεύχθηκε ύστερα από παρέμβαση της Βρετανίας. Σε επεισόδια που ξέσπασαν το Μάρτιο του 1964, ωστόσο, σκοτώθηκε ένας υπαξιωματικός της ΕΛΔΥΚ, ο επιλοχίας Σ. Καραγιάννης, ενώ τον Μάιο της ίδιας χρονιάς εκτελέστηκαν εν ψυχρώ στην τουρκική συνοικία της Αμμοχώστου οι Έλληνες αξιωματικοί Δ. Πούλιος και Β. Καποτάς και ο οδηγός τους, αστυνομικός Κ. Παντελίδης

Στα χρόνια που ακολούθησαν, και συνεπεία των διαφόρων σοβαρών κρίσεων που κατά καιρούς εδημιουργούντο όταν το Κυπριακό οξυνόταν, τα δυο αποσπάσματα βρέθηκαν και άλλες φορές αντιμέτωπα το ένα με το  άλλο (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείου ΡΙΚ).

Εισβολή 

Η σοβαρότερη ανάμειξή τους στις κυπριακές εξελίξεις σημειώθηκε το καλοκαίρι του 1974, οπότε η ΕΛΔΥΚ πήρε ενεργό μέρος στο πραξικόπημα κατά του προέδρου Μακαρίου. Στη διάρκεια της στρατιωτικής εισβολής της Τουρκίας στην Κύπρο, που ακολούθησε το πραξικόπημα, τόσο η ΕΛΔΥΚ όσο και η ΤΟΥΡΔΥΚ πολέμησαν μαζί με τις αντίστοιχες δυνάμεις των Ελληνοκυπρίων και των Τούρκων εισβολέων. Στις 20 Ιουλίου 1974 η τουρκική αεροπορία βομβάρδισε και κατέστρεψε το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, που βρίσκεται από τότε στην κατεχόμενη από τους Τούρκους περιοχή του νησιού. (Βλέπε Βιντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ)

Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Απόρρητου Πολεμικού Ημερολογίου της ΕΛΔΥΚ, το οποίο κρατούσε πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της εισβολής ο ταγματάρχης Θεοδόσης Καλλιώρας, τότε διευθυντής του 3ου γραφείου της Ελληνικής μονάδας, η πρώτη βόμβα που έπεσε στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974 χτύπησε το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ. Σκότωσε και τραυμάτισε προσωπικό, κατέστρεψε την Αίθουσα Επιχειρήσεών του στρατοπέδου, το Διοικητήριο, παραπλήσιες αίθουσες, οχήματα, καθώς και τα δίκτυα ηλεκτρισμού και τηλεπικοινωνιών. Η δεύτερη βόμβα κατέστρεψε το κτήριο του Λόχου Βαρέων Όπλων και του Κέντρου Επικοινωνιών και ακόμα περισσότερα οχήματα του στρατοπέδου.

Μετά την εισβολή, η ΕΛΔΥΚ αναδιοργανώθηκε και δημιούργησε άλλο στρατόπεδο στα νότια της Λευκωσίας. Σήμερα, η ΕΛΔΥΚ αριθμεί τρία στρατόπεδα στην Κύπρο, όλα εντός των ορίων της επαρχίας Λευκωσίας, στη Μαλούντα, τον Άγιο Ιωάννη και την Αθαλάσσα.

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια