Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ένας από τους πιο αξιόλογους σύγχρονους Κυπρίους ζωγράφους. Γεννήθηκε στη Λευκωσία στις 23 Ιανουαρίου 1900 και πέθανε στις 28 Απρίλιου 1994. Αποφοίτησε από το Παγκύπριο Γυμνάσιο το 1918. Αφού εργάστηκε για σύντομο χρονικό διάστημα ως κυβερνητικός υπάλληλος, έφυγε για σπουδές στην Αγγλία. Σπούδασε ζωγραφική στο St. Martin's School of Art Λονδίνου (1920- 21) και στο Royal College of Art Λονδίνου (1921 - 23). Στη συνέχεια (1924 - 26) έκανε ελεύθερες σπουδές στην αγγλική πρωτεύουσα (Βρετανικό Μουσείο, Εθνική Πινακοθήκη). Διάλειμμα στις σπουδές του απετέλεσε μια λιγόμηνη επιστροφή του στην Κύπρο (1923 -24), όπου εργάστηκε ως δάσκαλος στο σχέδιο. Στο Λονδίνο γνώρισε και νυμφεύθηκε την αχώριστη, από τότε, σύντροφο της ζωής του Αντουανέττα, από την Κέρκυρα.

Εκπαίδευση 

Το 1926 επέστρεψε στην Κύπρο, όπου, μέχρι το 1962, εργάστηκε συνεχώς στον τομέα της εκπαίδευσης ως καθηγητής της τέχνης σε πολλά εκπαιδευτήρια, μεταξύ των οποίων και στο Παγκύπριο Γυμνάσιο. Η προσφορά του στην τέχνη, ως καθηγητή, υπήρξε τεράστια. Πολλοί νεότεροι καλλιτέχνες υπήρξαν μαθητές του, ενώ πάρα πολλοί άλλοι αγάπησαν τη ζωγραφική και άλλες τέχνες εξαιτίας του Διαμαντή. Ταυτόχρονα ο ίδιος εργαζόταν συνεχώς και αθόρυβα για πολλά χρόνια στο εργαστήριό του στη Λευκωσία, διαμοιράζοντας έτσι τον χρόνο του μεταξύ του σχολείου και της επίδοσης στη ζωγραφική. Η πρώτη του έκθεση, και η πρώτη επαφή του κοινού με τη ζωγραφική δουλειά του Διαμαντή, έγινε 30 χρόνια αργότερα, το 1957. Η θεματογραφία του ήταν παρμένη από την Κύπρο, τα τοπία και τους ανθρώπους της. Άλλες ατομικές εκθέσεις του οργανώθηκαν στη Λευκωσία (1975, 1977), στην Αθήνα (1962 και 1976 οπότε οργανώθηκε μεγάλη αναδρομική έκθεση έργων του στην Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών) και στο Λονδίνο (1964, 1979). Η πρώτη του έκθεση, που σημείωσε μεγάλη επιτυχία, προκάλεσε την έκπληξη του κοινού της Κύπρου που για πρώτη φορά επληροφορείτο ότι ένας σημαντικός καλλιτέχνης ζούσε κι εργαζόταν ανάμεσά του. Όπως είχε γράψει τότε το περιοδικό Times of Cyprus (τεύχος αρ. 1, 15.6.1957, σ. 55), «ὁ κ. Διαμαντῆς εἰσάγει στά ἒργα του μιά ἣσυχη καί βαθειά ἀπόλαυση μ' ἀποτέλεσμα τήν αἲσθηση μιᾶς ἀπέραντης γαλήνης. Κάποτε γεμᾶτα εὐτυχία, κάποτε λύπη, μά πάντα εἰλικρινῆ, τά ἒργα τοῦ Ἀδ. Διαμαντῆ εἶναι τό τραγούδι τῆς Κύπρου, σέ χρώματα.»

Παράλληλα προς τη ζωγραφική του δουλειά, ο Διαμαντής ανέπτυξε και ποικίλη άλλη δραστηριότητα: Βοήθησε καλλιτέχνες (όπως για παράδειγμα τον λαϊκό καλλιτέχνη Μιχαήλ Κάσιαλο που πρώτος ο Διαμαντής παρουσίασε στο ευρύ κοινό), πρωτοστάτησε στην ίδρυση και διηύθυνε το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης (ιδρύθηκε το 1950 και στεγάζεται στο ισόγειο του παλαιού αρχιεπισκοπικού μεγάρου στη Λευκωσία), υπήρξε από το 1948 μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών κλπ. Για την καλλιτεχνική και πολιτιστική του προσφορά, τιμήθηκε κατά καιρούς με διάφορες διακρίσεις. Μεταξύ αυτών, περιλαμβάνονται βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (1976), τιμητικό δίπλωμα του ΕΠΟΚ (1978), τιμητικό δίπλωμα του Δήμου Λευκωσίας κ.ά.

Σχέση με Σεφέρη 

Ο Διαμαντής είχε συνδεθεί με φιλία με τον μεγάλο Έλληνα ποιητή Γιώργο Σεφέρη, τον οποίο και ξενάγησε στην Κύπρο το 1953 και το 1954. Στη ξενάγηση αυτή του ποιητή στο νησί και στις εμπειρίες που απεκόμισε, οφείλονται τα γνωστά όσο και σημαντικά ποιήματά του που αφορούν την Κύπρο. Ένα μάλιστα από τα ποιήματα αυτά, με τίτλο «Λεπτομέρειες στην Κύπρο», ο ποιητής το αφιέρωσε στον ζωγράφο Διαμαντή. Ειδικά για το ποίημα αυτό, ο Σεφέρης είχε παρατηρήσει: ...Εἲταν ἓνα περιβόλι ...στή μέση του βρισκόταν ἓνα παλαιικό μαγγανοπήγαδο, ἀπ' αὐτά πού ὀνομάζουν στην Κύπρο «ἀλακάτιν... Ὁ Διαμαντής δοκίμασε νά τό γυρίσει- τό ξύλο ἒτριξε- τό ἂφησε και τό χάιδεψε μέ τόση στοργή θἂλεγε κανείς πώς εἲταν δικός του ἂνθρωπος. Τότε ἒνοιωσα ἀπό τι τρέφεται ἡ ζωγραφική του και πῶς ἑνώνεται ἡ ζωή του μέ τήν τέχνη του...»

Εξάλλου, το ποίημα του Σεφέρη τελειώνει έτσι:

Ὃμως τό ξύλινο μαγκανοπήγαδο - τ' ἀλακάτιν,

κοιμισμένο στόν ἲσκιο τῆς καρυδιᾶς

μισό στό χῶμα καί μισό μέσα στό νερό,

γιατί δοκίμασες νά τό ξυπνήσεις;  

Εἶδες πῶς βόγκηξε. Κι εκείνη τήν κραυγή βγαλμένη ἀπ' τά παλιά νεῦρα τοῦ ξύλου γιατί τήν εἶπες φωνή πατρίδας;

Σε άλλη ευκαιρία, ο Γιώργος Σεφέρης είχε γράψει μεταξύ άλλων για τη ζωγραφική του Διαμαντή: ... Δέν ἒχει τίποτε τό τεχνητό, δέν παίρνει πόζες, δέν καταφεύγει σέ στρατηγήματα, εἶναι ἀτόφιος. Ἡ πνοή του στή δουλειά του κάνει ἐντύπωση˙   δέν τόν ἀπασχολοῦν οἱ σχολές καί τά μανιφέστα˙ γυρεύει πάντα τήν ἀλήθεια του, αὐτήν πού φαίνεται στά καθαρά χρώματά του.

Από τη δική του πλευρά, ο Διαμαντής αφιέρωσε στον Γιώργο Σεφέρη το γιγάντιο έργο του με τίτλο Ο Κόσμος της Κύπρου. Το έργο αυτό, ζωγραφισμένο σε 11 τελάρα και με συνολικές διαστάσεις 17,50 μέτρα μήκος και 1,75 μέτρα ύψος, έγινε μεταξύ 1967 και 1972. Αρχικά τοποθετήθηκε στη  Θεσσαλονίκη, τα τελευταία όμως χρόνια έχει μεταφερθεί επί δανεισμώ στο Λεβέντειο Μουσείο στη Λευκωσία. Ο τίτλος του έργου είναι δανεισμένος από τον Σεφέρη. Για την περιπέτεια κατασκευής του έργου αυτού, εκδόθηκε το 1975 από τον Δήμο Λευκωσίας ένα βιβλίο με αφήγηση του Διαμαντή και τίτλο Ὁ Κόσμος τῆς Κύπρου (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείου ΡΙΚ).

Άλλα δυο βιβλία εξέδωσε ο Διαμαντής. Το πρώτο είναι ένας Σύντομος Ὁδηγός τοῦ Μουσείου Λαϊκῆς Τέχνης (1973) και το δεύτερο, που εκδόθηκε στην Αθήνα (1978) έχει τίτλο Λεπτομέρειες στήν Κύπρο. Για τον ζωγράφο, το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου έκαμε δυο ντοκιμαντέρ. Το πρώτο έχει τίτλο Ὁ ζωγράφος Διαμαντῆς, και το δεύτερο Ὁ Κόσμος τῆς Κύπρου.

Ο Διαμαντής ήταν κάτοχος μιας πολύ πλούσιας συλλογής έργων μαθητών του, που για πολλά χρόνια τα μάζευε και τα φύλαγε. Τη συλλογή αυτή παρουσίασε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 1950, με μεγάλη απήχηση, ενώ μέρος της παρουσίασε και στη Λευκωσία το 1984.

Ο Αδαμάντιος Διαμαντής, τιμημένος από την Πολιτεία και έχοντας κερδίσει την αγάπη και την εκτίμηση όλων για το έργο του, πέθανε στις 28 Απριλίου του 1994, σε ηλικία 94 ετών.

Μετά το θάνατό του, ο γιος του δώρισε τη βιβλιοθήκη του, που περιλάμβανε 1.200 βιβλία, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου

Ο Κόσμος της Κύπρου

«Στο Πανηγύρι της Παναγιάς του Άρακα», «Οι Λεύκες της Λαπήθου», «Κορίτσια της Πάφου», «Οι Αμαξάρηδες της Ασμάλτι», «Αγωνίες» υπήρξαν μόνο κάποια από τα έργα του. Το τελευταίο και το σημαντικότερο όμως έργο του υπήρξε ο ¨Κόσμος της Κύπρου», ένα γιγάντιο έργο, ζωγραφισμένο σε 11 τελάρα με διαστάσεις 17,50 μέτρα μήκος και 1,75 μέτρα ύψος. Η μεγαλόπνοη σύνθεση αποτελείται από 67 χαρακτήρες. Για τη δημιουργία των 61 χαρακτήρων ο καλλιτέχνης βασίστηκε πάνω σε σχέδια από το φυσικό που ζωγράφισε από το 1931 μέχρι το 1959 κατά την περιήγηση του σε χωριά της Κύπρου. Μόνο 6 μορφές αποτελούν δημιούργημα του καλλιτέχνη. Το συγκεκριμένο έργο ήταν αποτέλεσμα της επιτακτικής ανάγκης του να αποτυπώσει και να παρουσιάσει τη φυσιογνωμία των ανθρώπων και του τοπίου της πατρίδας του. Εκτός από την καλλιτεχνική του αξία έχει επίσης τεράστια συμβολική σημασία, καθώς αποδίδει με ένα άμεσο τρόπο την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο νησί, λίγο πριν την τουρκική εισβολή.  Λόγω του έντονου κλίματος που επικρατούσε στο νησί κατά την περίοδο 1974, ο Διαμαντής αποφασίζει να «φυγαδέψει» το δημιούργημά του στην Ελλάδα για να το προστατέψει. Τελικά θα βρεθεί στο Τελλόγλειο Ίδρυμα στη Θεσσαλονίκη. Αλλεπάλληλα υπήρξαν τα διαβήματα από το Υπουργείο Παιδείας για τον επαναπατρισμό αυτού του μεγαλειώδους έργου, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Τελικά αργότερα, μετά το θάνατο του καλλιτέχνη στις 28 Απριλίου του 1994, το ίδρυμα Α.Γ Λεβέντη καταφέρνει να επαναπατρίσει το έργο για συγκεκριμένη έκθεση που έλαβε χώρα το 2013.

Πηγή 

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια