Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Γερόλακκος- Gerolakkos. Κατεχόμενο σήμερα χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, 10 περίπου χμ. στα δυτικά της πρωτεύουσας, δίπλα στη γραμμή Αττίλα. Βρίσκεται 170 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας με τα βόρειά του σύνορα να αποτελούν μέρος των διοικητικών ορίων Κερύνειας - Λευκωσίας.

Βλέπε λήμμα: Αττίλας '74

Από γεωλογικής απόψεως ο Γερόλακκος είναι τοποθετημένος πάνω σε μια ποικιλία πετρωμάτων (φλύσχης Κυθρέας, ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κρητίδες, μαργαϊκές κρητίδες, πηλοί, άμμοι, χαλίκια) που πάνω τους αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες, ερυθρογαίες, καφκάλλες και προσχωσιγενή εδάφη.

Το υψόμετρο στα βόρεια του χωριού φθάνει τα 225 μ. για να πέσει στα 170 κοντά στον οικισμό και ν' ανεβεί και πάλι στα 216 μ. στα νότια. Ρυάκια όπως ο Σιέμμος και ο Τζιηννάρ έχουν βορειοδυτική - νοτιοανατολική κατεύθυνση, ενώ άλλα ρυάκια που ενώνονται με τον Οβγό ρέουν δυτικά.

Με μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 300 χιλιοστόμετρα στον Γερόλακκο καλλιεργούνταν πριν από την τουρκική εισβολή του 1974 κυρίως τα σιτηρά. Εξάλλου το 1973, ένα χρόνο πριν από την εισβολή, στο Γερόλακκο εκτρέφονταν 479 πρόβατα, 1.216 κατσίκες και 16 βόδια.

Λόγω κυρίως της γειτνίασης του χωριού με την πρωτεύουσα καθώς και του ευχερούς συγκοινωνιακού δικτύου, ο Γερόλακκος γνώρισε μια εντυπωσιακή πληθυσμιακή αύξηση. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

(Στον πληθυσμό του 1960 περιλαμβάνονταν μόνο 2 Τουρκοκύπριοι).

Με βάση την επίσημη απογραφή πληθυσμού του 1973 ο Γερόλακκος ήταν ο 13ος σε πληθυσμό οικισμός της επαρχίας Λευκωσίας.

Το χωριό συνδέεται στα βορειοδυτικά με τη Μύρτου και μέσω της με την Κερύνεια, στ' ανατολικά με τη Λευκωσία, στα δυτικά με το Μάμμαρι και τη Δένεια και στα νότια με το διεθνές αεροδρόμιο Λευκωσίας. Ένα μεγάλο τμήμα του διεθνούς αεροδρομίου Λευκωσίας βρίσκεται στα διοικητικά όρια του Γερολάκκου. Εξάλλου στο Γερόλακκο, λειτουργούσε πριν από την εισβολή Αμερικανικός ραδιοσταθμός ανατολικά του οικισμού, που συνεχίζει και σήμερα τη λειτουργία του.

Βλέπε λήμμα: Αεροδρόμιο Λευκωσίας

Ιστορικά στοιχεία

Ο Γερόλακκος με την ονομασία Mierolakko περιλαμβάνεται στον κατάλογο βασιλικών κτημάτων της Λουζινιανο -βενετικής περιόδου του ντε Μας Λατρί. Από τον ίδιο συγγραφέα ο Γερόλακκος αναφέρεται και ως Ierolaio. Στους βενετικούς χάρτες δεν εμφανίζεται είτε με το σημερινό του όνομα είτε με παραπλήσιο. Με την ονομασία Gerolacco μνημονεύεται από τον Φλώριο Βουστρώνιο ως φέουδο που μεταξύ 1464 - 1468 ανήκε στον Givan Viludo.

Βλέπε λήμματα: Λουζινιανοί και Βενετία και Κύπρος

Ο Τζέφρυ γράφει πως το πηγάδι (λάκκος) απ' όπου προφανώς πήρε το όνομα το χωριό, βρίσκεται κάτω από μια γοτθική αψίδα και πιθανώς υπήρξε το κέντρο του μεσαιωνικού τιμαρίου απ' όπου αργότερα μεγάλωσε το σημερινό χωριό. Μνημονεύει επίσης τη μονόθολη εκκλησία του Αγίου Μάμα που μερικώς ανοικοδομήθηκε το 1821. Η πετρόκτιστη αυτή εκκλησία του Αγίου Μάμα διέσωζε μερικές παλαιές εικόνες, που μετά την τουρκική εισβολή έχουν εξαφανιστεί. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ξύλινη αγία τράπεξα, που παραμένει στο ναό. Ο ναός χρησιμοποιείται από τους Τούρκους ως πολιτιστικό κέντρο.

Ο Αθ. Σακελλάριος, χωρίς ιδιαίτερα σχόλια, σημειώνει πως στους λόφους του Γερολάκκου και του γειτονικού χωριού Μάμμαρι «ὑπάρχουσι πολλοί ἀρχαῖοι τάφοι».

Ο Λοΐζος Φιλίππου αναφέρει πως μεταξύ των εκκλησιών που ανοικοδομήθηκαν ή βελτιώθηκαν από τον αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο ήταν και ο ναός του Γερολάκκου, που επιδιορθώθηκε το 1793.

Στο χωριό είχε λειτουργήσει αστυνομικός σταθμός από το 1905. Στην περιοχή του Γερολάκκου λειτουργούσαν παλαιότερα λατομεία και ήταν γνωστή στην οικοδομική η «πέτρα του Γερολάκκου». Αργότερα, μέσα σε σπηλιές που είχαν δημιουργηθεί από τη λατόμευση, άνθησε η καλλιέργεια μανιταριών, μέχρι και το 1974.

Τουρκική εισβολή 1974

Ο Γερόλακκος έπαθε εκτεταμένες καταστροφές το καλοκαίρι του 1974, κατά τη διάρκεια του πολέμου, όταν βομβαρδίστηκε ανηλεώς από την τουρκική αεροπορία. Τότε προσφυγοποιήθηκαν κι όλοι του οι κάτοικοι, που παραμένουν, έκτοτε, πρόσφυγες στις ελεύθερες περιοχές του νησιού. Το 1975 οι Τούρκοι κατασκεύασαν νέο δρόμο που συνδέει τη Λευκωσία με τη Μόρφου και τη Μύρτου μέσω Γερολάκκου. Οι Τούρκοι, στην προσπάθειά τους να εξαφανίσουν κάθε ελληνικό τοπωνύμιο από το κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, άλλαξαν και την ονομασία του Γερολάκκου. Αρχικά (1974) ονόμασαν το χωριό Eskikuyu, που σημαίνει παλαιός λάκκος. Τον επόμενο χρόνο του έδωσαν «επίσημα» την ονομασία Alaykoy, που μεταφράζεται ως χωριό του συντάγματος. Προφανώς οι Τούρκοι ήθελαν να τιμήσουν έτσι κάποια στρατιωτική τους μονάδα που είχε πολλές απώλειες στην περιοχή κατά τη διάρκεια των ιδιαίτερα σφοδρών συγκρούσεων του πολέμου του 1974 (οπότε στην περιοχή Γερολάκκου και μεταξύ αυτού και του αεροδρομίου Λευκωσίας αντιστάθηκε στους Τούρκους εισβολείς η δύναμη της ΕΛ.ΔΥ.Κ. που στάθμευε εκεί, όπου είχε και το στρατόπεδό της).

Τοπων: Γερόλακκος, ονομασία που προήλθε από την αρχική Ιερός Λάκκος. Η χρήση της λέξης ιερός ως πρώτο συνθετικό ονομάτων, είναι πολύ συνηθισμένη στα κυπριακά τοπωνύμια.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια