Σήκωσες
Στην Κύπρο, Σήκωσες (μεγάλες) λέγονται οι Αποκριές. Ονομάστηκαν έτσι διότι κατά την περίοδο αυτή σηκώνουν τις μη νηστήσιμες τροφές από το φαγητό τους. Σήκωση (μικρή) λέγεται επίσης η αποκριά κατά τη γιορτή του αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου) και η 29η Ιουνίου, γιορτή των αποστόλων Πέτρου και Παύλου (οπότε λήγει η σχετική νηστεία, που αρχίζει από την ημέρα των Αγίων Πάντων, η οποία είναι κινητή γιορτή).
Τα έθιμα των Αποκριών είναι από τα πιο παλαιά έθιμα της κοινωνίας μας και σχετίζονται με ορμές του ανθρώπου που ελευθερώνονται σε μια ορισμένη εποχή. Η απελευθέρωση αυτή και η διαφορετική συμπεριφορά των ανθρώπων συμπίπτουν, κατά κάποιο τρόπο, με την απελευθέρωση της φύσης που ανθίζει την ίδια εποχή.
Όπως σ' όλο τον Ελληνισμό, έτσι και στην Κύπρο οι Αποκριές διαρκούν τρεις εβδομάδες και αποτελούν το λεγόμενο Τριώδιο. Το Τριώδιο γίνεται αισθητό κυρίως από τη λεγόμενη Τσικνοπέφτην, που ονομάστηκε έτσι γιατί κατά τη μέρα αυτή θεωρείται απαραίτητο κάθε νησκιά (εστία) να τσικνώσει, δηλαδή πρέπει να ψηθεί σ' αυτήν κρέας (κυρίως παστά χοιρινά κρέατα, όπως λουκάνικα κ.α.), ώστε να μυρίσει τσίκνα. Ψήνεται το χοιρινό κρέας, γιατί ο χοίρος είναι ζώο που συμβολίζει τη βλάστηση και οι Αποκριές σχετίζονται με τη βλάστηση.
Η επόμενη μέρα, Παρασκευή, είναι μέρα νηστείας χωρίς κανένα αξιόλογο έθιμο.
Το Σάββατο όμως στην Πάφο, καθώς και αλλού, λέγεται πρώτο Ψυχοσάββατο۠ γιατί είναι αφιερωμένο στις ψυχές των πεθαμένων και πρώτο γιατί θα ακολουθήσει το μεσαίο Ψυχοσάββατο που είναι αφιερωμένο στους παπάες (ιερείς) ή τους καλοήρους και το τρίτο Ψυχοσάββατο που είναι για τους σκοτωμένους (αυτούς που βρήκαν βίαιο θάνατο). Κατά τους εσπερινούς συνηθίζουν να παίρνουν στην εκκλησία κόλλυβα «για να μακαριστούν οι πεθαμένοι». Τα τρία αυτά Ψυχοσάββατα μπορούν να συγκριθούν με τις γιορτές που έκαμναν οι αρχαίοι Έλληνες χάριν των νεκρών κατά τα Ανθεστήρια, που γιορτάζονταν στις 11,12 και 13 του μηνός Ανθεστηριώνος, δηλαδή του Φεβρουαρίου. Η πρώτη μέρα λεγόταν Πιθοίγια και κατ' αυτήν, αφού άνοιγαν τα πιθάρια, έκαμναν σπονδή στον Διόνυσο (θεό της βλαστήσεως) παρακαλώντας να μη τους μεθύσει το κρασί και κατόπιν έπιναν, χόρευαν και τραγουδούσαν χάριν του θεού του κρασιού. Δεν αποκλείεται όμως και το ενδεχόμενο αυτή τη μέρα να λατρεύονταν και οι ψυχές, αλλά των κοινών θνητών. Κατά τη δεύτερη μέρα, που ονομαζόταν Χόες, λατρεύονταν οι ψυχές των βασιλέων οι οποίοι, κατά την Αρχαιότητα, ήταν και μέγιστοι αρχιερείς. Η τρίτη μέρα των Ανθεστηρίων λεγόταν Χύτροι. Εδώ φαίνεται πιο καθαρά γιατί ο λαός σήμερα αφιέρωσε τη μέρα αυτή στους σκοτωμένους. Σύμφωνα με τη μυθολογία, κατά την εποχή του Δευκαλίωνος έγινε στην Ελλάδα φοβερός κατακλυσμός και όλοι οι άνθρωποι πνίγηκαν εκτός από το ζεύγος Δευκαλίωνος και Πύρρας. Ο Θεόπομπος διέταξε να ετοιμάσουν «πανσπερμίαν» χάριν του χθονίου Ερμή, υπέρ των αποθανόντων, αλλά δεν επετράπη σε κανένα να γευθεί εκείνους τους καρπούς. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι κάθε χρόνο έχυναν μέλι πασπαλισμένο με αλεύρι σε ρωγμή του εδάφους, που είχε ένα πήχυ βάθος, χάριν των φονευθέντων στον κατακλυσμό. Επίσης έφερναν νερό κι έτσι με τη γιορτή των Χύτρων συνδυάστηκαν και τα Υδροφόρια. Ο Φώτιος αναφέρει ότι η γιορτή αυτή ήταν πένθιμη, επειδή πέθαναν πλείστοι άνθρωποι εξαιτίας του κατακλυσμού. Ο λαός μας διατήρησε την πένθιμη αυτή μέρα χάριν των σκοτωμένων κατά το τρίτο Ψυχοσάββατο, που σαν να είναι πένθιμο γιατί είναι το πρώτο των νηστειών κι έτσι δεν υπάρχουν συμπόσια και διασκεδάσεις. Ο λαός πιστεύει ότι η ψυχή του σκοτωμένου, που τη φαντάζεται σαν μέλισσα ή πεταλούδα, τριγυρίζει για σαράντα μέρες στον τόπο του φόνου και κάθε χρόνο, τη μέρα του φόνου, μουγγαρίζει (βογγά) εκεί που σκοτώθηκε. Έτσι, τα τρία Ψυχοσάββατα σχετίζονται με τις γιορτές των Ανθεστηρίων, αλλά με το μέρος εκείνο των γιορτών που αναφέρεται στους νεκρούς.
Τα Ανθεστήρια ήταν στην Αρχαιότητα κατ' εξοχήν γιορτή ευθυμίας και διασκέδασης, επειδή γιορταζόταν η ανάσταση του Διονύσου, η ανάσταση της φύσης. Βέβαια σε μια τόσο εύθυμη και ευχάριστη γιορτή δεν ήταν δυνατό να μη μετέχουν και οι προσφιλείς ψυχές των νεκρών, οι Κήρες. Το γεγονός όμως ότι εξέρχονταν οι ψυχές των νεκρών δεν αρκούσε, να παραμερίσει τα συμπόσια της γιορτής, όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα. Αντίθετα, μάλιστα, πιστευόταν ότι τα συμπόσια κατά τα Ανθεστήρια γίνονταν προς υποδοχή των νεκρών. Τα συμπόσια των Ανθεστηρίων με τους αγώνες και τα ποτά και τα δράματα και τους κώμους προς υποδοχή των νεκρών αντικαταστάθηκαν από τα συμπόσια των Αποκριών, που στην Κύπρο λέγονται Σήκωσες.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια