Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ελληνική πόλη της αρχαίας Αιγύπτου. Χτίστηκε στη δυτική πλευρά του Δέλτα του Νείλου από τους Μιλήσιους το 675 π.Χ. περίπου. Τον επόμενο αιώνα ο φαραώ Άμασις περιόρισε στη Ναυκράτιδα όλους τους Έλληνες της Αιγύπτου. Στην πόλη υπήρχαν ξεχωριστές συνοικίες των Μιλησίων, των Σαμίων και των Αιγινητών ενώ οι άλλοι Έλληνες της πόλης ζούσαν ανάμεικτοι.

Η Ναύκρατις έγινε σταδιακά μια σπουδαία εμπορική αποικία των Ελλήνων. Σ' αυτήν γεννήθηκε και ο συγγραφέας Αθήναιος.

Φαίνεται ότι εξαιτίας της θέσης της, η Ναύκρατις είχε στενές εμπορικές και άλλες σχέσεις με την Κύπρο. Σε επιγραφές που βρέθηκαν εκεί περιλαμβάνονται πολλά ονόματα Κυπρίων, που πιθανότατα πήγαιναν στη Ναυκράτιδα, όπως και σε άλλες αιγυπτιακές πόλεις, για εμπορικούς λόγους. Ο Αθήναιος εξάλλου παραδίδει αφήγηση του Πολύχαρμου του Ναυκρατίτη για τον συμπολίτη του Ηρόστρατο ο οποίος, ταξιδεύοντας σε διάφορα μέρη του κόσμου για εμπόριο, έφθασε και στην Πάφο της Κύπρου. Εκεί ο Ναυκρατίτης έμπορος αγόρασε μικρό αγαλματάκι της Αφροδίτης, το οποίο έσωσε τους επιβάτες του πλοίου από φοβερή τρικυμία κατά το ταξίδι της επιστροφής στην αιγυπτιακή πόλη. Το επεισόδιο έγινε, κατά τον Πολύχαρμο, μεταξύ 688 και 685 π.Χ. Η αφήγησή του βρίσκεται στο έργο του Αθήναιου Δειπνοσοφισταί (15.675-6).

Αρχαιολογικές έρευνες

Αρχαιολογικές ανασκαφές που διενεργήθηκαν το 1884/85 από τον αρχαιολόγο Φλίντερς Πέτρι, κοντά στη διώρυγα του Αμπού Ντιμπάμπ, 75 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Αλεξάνδρειας, έφεραν στο φως πολλούς αρχαίους ναούς του Απόλλωνα, του Δία, της Αθηνάς και του Άμμωνα, καθώς και μια παλαίστρα, ένα κάστρο και μια βιοτεχνία για φυλαχτά.

Πρόσφατες ανασκαφές αποκάλυψαν μια πληθώρα πληροφοριών για το εμπορικό λιμάνι που εδραίωσαν οι Αρχαίοι Έλληνες στην πόλη της Αρχαίας Αιγύπτου "Ναύκρατις", φέρνοντας στο φως περισσότερα από 10.000 ευρήματα. Η ανασκαφή υπό την καθοδήγηση του Βρετανικού Μουσείου πραγματοποιήθηκε στο Δέλτα του Νείλου και, μεταξύ άλλων, αποκάλυψε αφιερώματα σε θεότητες και κοσμήματα, φυλαχτά και ολόκληρα αγάλματα- δείγματα της πρωιμότερης εγκατάστασης της Ελλάδας στα βόρεια της αφρικανικής χερσονήσου. Τα ευρήματα αποκαλύπτουν επίσης την ύπαρξη ενός εξαιρετικά σημαντικού δικτύου εμπορικών συναλλαγών τόσο μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου όσο και με άλλες χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 2012 και το Βρετανικό Μουσείο, δημοσίευσε στην ιστοσελίδα του, μια ολοκληρωμένη εικόνα για την πόλη "Ναύκρατις" που μέχρι πρότινος πιστευόταν πως έχει έκταση 300 στρέμματα. Η Ναύκρατις ήταν στέκι για εμπόρους από πολλές ελληνικές πόλεις καθώς από Φοίνικες και Κυπρίους. Έγινε διάσημη για τα περίτεχνα συμπόσιά της και τις όμορφες πόρνες (εταίραι). Λειτούργησε ως κύριο εμπορικό λιμάνι στο δυτικό Δέλτα του Νείλου μετά την ίδρυση της Αλεξάνδρειας και συνέχισε να είναι σημαντική πόλη καθ' όλη τη διάρκεια της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου. Οι αξιωματικοί (προστάται) που διορίζονταν από τις εννέα ιδρυτικές πόλεις του "Ελλήνιον" (σ.σ. Ναός στη Ναυκράτιδα της Αιγύπτου, που αποκαλύφθηκε το 1885 από τον αρχαιολόγο Φλίντερ Πέτρι. Τον ίδρυσαν οι ιωνικές πόλεις Χίος, Τέως, Φώκαια και Κλαζομενές, οι δωρικές Ρόδος, Κνίδος και Αλικαρνασσός και η αιολική Μυτιλήνη και σε περιόδους πολιτικών ταραχών χρησίμευε ως καταφύγιο των μιγάδων Ελλήνων) διαχειρίζονταν το "εμπόριον" τουλάχιστον από την εποχή της Άμασις. Οι εισαγωγές στην Αίγυπτο περιελάμβαναν κρασί, λάδι και ασήμι και οι εξαγωγές σιτηρά, λινάρι, νάτρον, πάπυρο, αρώματα και άλλες ημι-πολυτέλειες. Τον 7ο αιώνα π.Χ., η Αίγυπτος άνοιξε εκ νέου τις πύλες της στον κόσμο της Μεσογείου, αναπτύσσοντας στενές επαφές με άλλους πολιτισμούς, όπως η Ελλάδα. Οι Φαραώ της Αιγύπτου τη δυναστείας Saite διέθεταν Έλληνες μισθοφόρους στο στρατό τους. Ελληνικά προϊόντα εμφανίστηκαν στην Αίγυπτο και αιγυπτιακά στην Ελλάδα. Αιγυπτιακά χαρακτηριστικά άρχισαν να ενσωματώνονται στον ελληνικό πολιτισμό, με βάση τη γνώση από πρώτο χέρι των αιγυπτιακών μνημείων και των ιδεών.

Ο Dr Ross Thomas, επιμελητής του Βρετανικού Μουσείου και επικεφαλής της ανασκαφής, δήλωσε στον Guardian Observer: "Είναι μοναδικά σπάνιο. Το να βρεις [ελληνικά πλοία] τόσο μακριά μέσα στην Αίγυπτο είναι συναρπαστικό. Νωρίτερα, οι άνθρωποι πίστευαν πως τα πλοία σταματούσαν στη Μεσόγειο. Τώρα μπορούμε για πρώτη φορά να επιβεβαιώσουμε πως ποντοπόρα πλοία ταξίδευαν τόσο μακριά στην Αίγυπτο". Πρόσθεσε πως οι ανασκαφές δείχνουν ότι στην ακμή της, η πόλη υπήρξε σπίτι για 16.000 κατοίκους και πως οι επιγραφές γύρω από την πόλη περιγράφουν λεπτομερώς τις ζωές τους. "Υπάρχουν περισσότερες ελληνικές επιγραφές του 6ου αιώνα στην Ναυκράτιδα από ότι σε οποιονδήποτε άλλο ελληνικό ναό. Μας λένε πολλά για τους εμπόρους- υπάρχουν και πολλές γυναίκες ανάμεσα, αλλά κυρίως πρόκειται για άνδρες εμπόρους. Υπάρχουν επίσης χαρακτήρες που εμφανίζονται και σε άλλες ελληνικές πόλεις, οπότε μπορούμε να αρχίσουμε να παρακολουθούμε από που προέρχονται αυτοί οι άνθρωποι".

Κυπριακά ειδώλια

Τα κυπριακά ειδώλια από τη Ναύκρατη χρονολογούνται μεταξύ 620-525 π.χ. και περιλαμβάνουν μια σειρά διαφορετικών τύπων, όπως ανδρικές μορφές στον τύπο του κούρου, κάποιες φορές με αιγυπτιακά χαρακτηριστικά, γυναικείες και ανδρικές μορφές ως λατρευτές που έφεραν αναθήματα, διάφορα ζώα, μουσικούς, καθιστές μορφές καθώς και ορισμένα με την Ίσιδα και τον Ώρο.

Τα κυπριακά λίθινα και πήλινα ειδώλια εξυπηρετούσαν έναν πολύ συγκεκριμένο σκοπό ως αναθήματα, τα οποία προσφέρονταν κυρίως από τους επισκέπτες της περιοχής στα ελληνικά ιερά του Απόλλωνα και της Ήρας, το Ελλήνιο και ιδιαίτερα στο ναό της Αφροδίτης. Αυτά που παράχθηκαν μεταξύ 575-525 π.χ. στην Κύπρο και μεταφέρθηκαν στη Ναύκρατη, εμφανίζουν χαρακτηριστικά του ελληνικού στυλ.

O Ἀθήναιος ο Nαυκρατίτης

Αξίζει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στον Ἀθήναιο τον Nαυκρατίτη,(λατινικά: Athenaeus Naucratita ή Naucratitus‎, τέλη 2ου αιώνα μ.Χ.. - αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.). Ο Αθήναιος ήταν αρχαίος Έλληνας βιολόγος, φυτολόγος, ζωολόγος, γαστρονόμος, διαιτολόγος, ρήτορας και γραμματικός από τη Ναυκράτιδα. Αυτός ο σπουδαίος πρόγονός μας έζησε στην Αλεξάνδρεια και στη Ρώμη.

Κυριότερο έργο του ήταν οι τριάντα τόμοι με τον τίτλο Δειπνοσοφισταί, σύγγραμα από το οποίο σώζεται μόνο η "Σύνοψις" σε 15 βιβλία, και αυτά αποσπασματικά. Στο έργο αυτό ένας Ρωμαίος οικοδεσπότης δειπνεί με τους 29 φιλοξενούμενούς του, και εν είδει συνομιλίας, περιγράφει την ζωή, τα ήθη και τα έθιμα, καθώς και την τέχνη και τις επιστημονικές γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων.

Το έργο του Αθήναιου είναι μια πηγή πληροφοριών για πλήθος χαμένων αρχαιοτέρων συγγραμμάτων. Άλλα έργα του, τα οποία δεν σώζονται, είναι  τα Περί των εν Συρία βασιλευσάντων και Περί του θαλασσίου ιχθύος Θράττης.

Για την πόλη αυτή της Αιγύπτου, σε σχέση προς την Κύπρο, βλέπε και στο λήμμα Αίγυπτος και Κύπρος.

Πηγές

1. Flinders Petrie: Naukratis. Ares Publications, Chicago, Ill. 1992

2. Εγκυκλοπαίδεια Δομή, τόμος 20