Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Πάφου, περί τα 35 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης της Πάφου. Γειτονεύει με μερικά άλλα αμιγή τουρκοκυπριακά χωριά όπως τη Μελάνδρα, τη Ζαχαριά, το Ιστιντζιόν, την Τριμιθούσα, την Ευρέτου και τη Σαραμά.

Η Μελάδεια είναι κτισμένη σε ημιορεινή περιοχή, σε μέσο υψόμετρο 540 μέτρων. Το υψόμετρο στην περιοχή της γενικά αυξάνεται από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Κοντά στα δυτικά της σύνορα είναι 420 μέτρα, αυξάνεται στα 540 μέτρα κοντά στον οικισμό και στα 660 μέτρα (κορφή Ρόκυ Ριτζ) στα ανατολικά της σύνορα.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Κανναβιού (μπεντονίτες και ψαμμίτες) και οι υφαλογενείς ασβεστόλιθοι του σχηματισμού Κορωνιάς, ενώ στο βορειότερο τμήμα του απαντώνται επίσης οι λάβες. Πάνω στις αποθέσεις των σχηματισμών Κανναβιού και Κορωνιάς αναπτύχθηκαν ασβεστούχα εδάφη, ενώ πάνω στις λάβες αναπτύχθηκαν φαιοχώματα.

Η Μελάδεια δέχεται μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 610 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται κυρίως τα σιτηρά και τα νομευτικά φυτά. Οι ίδιες περίπου καλλιέργειες υφίσταντο και πριν από την τουρκική εισβολή του 1974.

Από κτηνοτροφικής απόψεως, το 1973 εκτρέφονταν στο χωριό από 37 Τουρκοκυπρίους κτηνοτρόφους 132 πρόβατα, 297 κατσίκες, 26 βόδια και 354 πουλερικά.

Από συγκοινωνιακής απόψεως η Μελάδεια συνδέεται στα βορειοανατολικά με το χωριό Λυσός (περί το 1 χμ.), στα δυτικά με το χωριό Περιστερώνα (περί τα 2 χμ.) και στα νότια με το χωριό Φιλούσα (περί τα 2,5 χμ.).

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Με τη μεταφορά, το 1975, των Τουρκοκυπρίων κατοίκων του χωριού στο κατεχόμενο από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής τμήμα της Κύπρου, κατοίκησαν την Μελάδεια λίγοι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες.

Το χωριό, με την ίδια ονομασία, υφίστατο από τα Μεσαιωνικά χρόνια. Ο ντε Μας Λατρί αναφέρει το χωριό ως Melatia, περιλαμβάνοντάς το στον κατάλογο των βασιλικών κτημάτων κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Συνεπώς, θα πρέπει να ήταν από τα «κρατικά» χωριά της περιόδου της Βενετοκρατίας που κατασχέθηκαν από τους Τούρκους μετά την κατάκτηση της Κύπρου (1570-71), με αποτέλεσμα να εκτουρκιστούν.

Κατά το Νέαρχο Κληρίδη, η ονομασία του χωριού έχει αρχαία προέλευση και μεταφέρθηκε στην Κύπρο από την Μικρά Ασία, όπου υφίστατο κατά την Αρχαιότητα πόλη με την ονομασία Μελανία. Κατά τον ίδιο μελετητή, την ίδια προέλευση έχουν και οι ονομασίες άλλων κυπριακών χωριών (Μελαμιού, Mελάναργα, Μελάνδρα, Μελίνη). Ο Σίμος Μενάρδος επισημαίνει ότι Μέλανος και Μέλανοι λέγονταν τοποθεσίες όπου το έδαφος έχει σκούρο καφέ χρώμα, απ' όπου και η Μελανία της Μικράς Ασίας, κι άλλες με την ίδια ονομασία στην Αττική και στην Αμοργό. Σύμφωνα προς μια άλλη εισήγηση (Περιστιάνης), το χωριό διασώζει την αρχαία ονομασία Μελανθοῦς, κυπριακής πόλης ή κυπριακού χωριού, απ' όπου και το Μελάνθιος, λατρευτικό επίθετο του θεού Απόλλωνος στην αρχαία Κύπρο, που μαρτυρείται σε επιγραφές προερχόμενες από την Αμαργέτη της επαρχίας Πάφου.

Βλέπε λήμμα: Αμαργέτη- αρχαιολογικός χώρος

Πολύ κοντά στο χωριό υπάρχει αρχαιολογικός χώρος των Προϊστορικών χρόνων που ανεσκάφη παλαιότερα. Από την περιοχή αυτή προήλθαν διάφορα αρχαία αντικείμενα, όπως δοχεία και εργαλεία. Βρέθηκαν επίσης μερικοί αρχαίοι τάφοι, λαξευμένοι σε βράχους.

Σήμερα τα περισσότερα σπίτια του χωριού είναι μισοερειπωμένα εξαιτίας της εγκατάλειψής τους. Ωστόσο, επειδή το χωριό διατηρεί σε πολύ μεγάλο βαθμό την παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική του, γίνονται προσπάθειες για συντήρηση και αποκατάστασή του.

Το τζαμί του χωριού λέγεται Dede Sipahi. Στην περιοχή υπάρχει και ξωκλήσι αφιερωμένο στον άγιο Χαράλαμπο.

Από τη Μελάδεια καταγόταν ο μεγάλος βεζίρης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας Μεχμέτ πασάς Κιμπρισλί.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια