Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Μακούντα-Makounta. Χωριό της επαρχίας Πάφου περί τα 42 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης της Πάφου.

Η Μακούντα είναι κτισμένη στην παράκτια πεδιάδα της Χρυσοχούς, σε μέσο υψόμετρο 120 μέτρων. Το τοπίο του χωριού έχει μια γενική κλίση προς τη θάλασσα και είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του ποταμού της Μακούντας. Το υψόμετρο στο ανατολικό του τμήμα φθάνει τα 200 μέτρα.

Βλέπε λήμμα: Πεδιάδα Χρυσοχούς

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι προσχώσεις των αναβαθμίδων, οι αποθέσεις του σχηματισμού Κανναβιού (μπεντονίτες και ψαμμίτες), οι λάβες και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν προσχωσιγενή εδάφη, τέρρα ρόζα, φαιοχώματα και ασβεστούχα εδάφη.

Η Μακούντα δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 510 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, οι ελιές, τα κρεμμύδια και τα όσπρια (ρεβίθια και κουκκιά). Η μεγαλύτερη ωστόσο έκταση του χωριού είναι ακαλλιέργητη και σε μερικές περιοχές, ιδιαίτερα στα ανατολικά του οικισμού, φυτρώνει άγρια φυσική βλάστηση, κυρίως πεύκα, ξισταρκές, θυμαριές και μαζ'ιές. Ένα μεγάλο μέρος του ανατολικού τμήματος του χωριού, καταλαμβάνεται από το κρατικό δάσος της Πάφου.

Η κτηνοτροφία του χωριού είναι περιορισμένη.

Περί το 1,5 χμ. ανατολικά της Μακούντας βρίσκεται το φράγμα Αργάκας-Μακούντας, χωρητικότητας 1.150.000 μ³ από το οποίο αρδεύεται έκταση του χωριού. Το μεγαλύτερο τμήμα του φράγματος εμπίπτει στα διοικητικά όρια της Μακούντας ενώ το υπόλοιπο τμήμα εμπίπτει στα διοικητικά όρια του χωριού Κινούσα.

Η Μακούντα περιλαμβάνεται στο Αρδευτικό Σχέδιο Χρυσοχούς. 

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Μακούντα συνδέεται στα νοτιοανατολικά με το χωριό Κινούσα (περί τα 3 χμ.) και στα βορειοδυτικά με τον παραλιακό δρόμο Πόλης-Πωμού. Από το χωριό Πόλη, που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της, απέχει περί τα 7 χμ.

Πληθυσμός

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Μετά τη μεταφορά, το 1975, των Τουρκοκυπρίων κατοίκων του χωριού στο κατεχόμενο από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής τμήμα της Κύπρου, κατοίκησαν την Μακούντα Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες.

Βλέπε λήμμα: Πρόσφυγες

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο και πριν από την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου το 1570-71. Σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Maconda. Δεν αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές και δεν γνωρίζουμε σε ποιους ανήκε ως φέουδο. Σύμφωνα προς μια άποψη, η ονομασία του χωριού είναι ελληνικής προελεύσεως, συνεπώς η ίδρυσή του θα πρέπει να είχε γίνει πριν από την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Σύμφωνα προς την άποψη αυτή, η ονομασία του χωριού προήλθε από την αρχαία λέξη μήκων (= μανιτάρι), συνεπώς Μηκούντα και Μακούντα σημαίνει τοποθεσία όπου αφθονούν τα μανιτάρια.

Οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοί του ονόμαζαν το χωριό Yakacik. Στην περιοχή του χωριού υφίσταται ξωκλήσι αφιερωμένο στον άγιο Γεώργιο.

Ανασκαφές στη θέση Μακούντα- Βούλες/ Μερσινούδια 

Στην περιοχή του χωριού υπάρχει αρχαιολογικός χώρος, πράγμα που φανερώνει αρχαιότατη κατοίκηση εκεί, όχι μακριά από την αρχαία πόλη - βασίλειο του Μαρίου και τους χώρους των κοντινών μεταλλείων. Κατά τις ανασκαφές που έγιναν το καλοκαίρι του 2024 στη θέση Μακούντα- Βούλες/ Μερσινούδια προέκυψαν σημαντικές πληροφορίες για τη Χαλκολιθική περίοδο και την Εποχή του Χαλκού στη βορειοδυτική πλευρά της Κύπρου. Η ανάλυση λίθινων εργαλείων αποκάλυψε την ύπαρξη ενός συνόλου εργαλείων για την επεξεργασία των δημητριακών, ενώ πληροφορίες εξάγονται και για την τροφή των ανθρώπων και τη σχέση τους με τα ζώα.

 Οι εργασίες της αρχαιολογικής αποστολής στην προϊστορική θέση Μακούντα-Βούλες/Μερσινούδια, στην Επαρχία Πάφου διεξάγονται υπό τη διεύθυνση της Dr Kathlyn Grossman (North Carolina State University) με χρηματοδότηση από το National Science Foundation των Η.Π.Α, σε συνεργασία με τους Dr. Paulette Tate (North Carolina State University), Dr. Lisa Graham και Dr. Andrew MacCarthy (College of Southern Nevada).

Βλέπε λήμμα: Μάριον 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια