«Κύπρια Έπη»
Ποίημα επικό που αποδίδεται στον Ηγησία ή Ηγησίνο τον Σαλαμίνιο, ή, κατά τις ισχυρότερες μαρτυρίες, στον Στασίνο τον Κύπριο. Υπάρχει ακόμη μαρτυρία ότι ποιητής των Κυπρίων Ἐπῶν είναι ο Όμηρος, ο οποίος, εκτός από δυο γιους, είχε και μια κόρη που ονομαζόταν Αρσιφόνη. Την κόρη του αυτή πάντρεψε με τον Στασίνο τον Κύπριο και, επειδή δεν είχε περιουσία να της δώσει, της έδωσε ως προίκα ποιήματα, τα οποία ονομάστηκαν «Κύπρια» από την πατρίδα του Στασίνου. Κατά τον Αριστοτέλη, ποιητής των Κυπρίων Ἐπῶν δεν είναι ο Όμηρος, γιατί τα έργα του εκτυλίσσονται γύρω από έναν κεντρικό πυρήνα ή το πολύ δυο, ενώ άλλα έπη, ανάμεσα στα οποία και τα Κύπρια, είναι πολυσύνθετα.
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των αρχαίων, τα Κύπρια Ἔπη αποτελούνταν από ένδεκα βιβλία, των οποίων όμως η έκταση δεν είναι γνωστή. Σήμερα σώζονται δέκα περίπου αποσπάσματα που θεωρούνται ότι ανήκουν στα Κύπρια Ἔπη, με συνολικό αριθμό πενήντα περίπου στίχων.
Το περιεχόμενο των Κυπρίων Ἐπῶν, όπως παραδίδεται από τους αρχαίους συγγραφείς και σχολιογράφους, είναι το ακόλουθο:
Στο γάμο του Πηλέα με τη Θέτιδα η Έρις δημιουργεί αντιζηλία περί ωραιότητος ανάμεσα στην Αθηνά, την Ήρα και την Αφροδίτη. Με διαταγή του Διός, ο Ερμής οδηγεί τις τρεις θεές στο βουνό Ίδη για να κριθούν από τον Πάρι. Ο Πάρις εκλέγει την Αφροδίτη ως την ωραιότερη και, με συμβουλή της, ετοιμάζει πλοίο για να πάει στη Σπάρτη, όπου βρίσκεται η Ελένη, παρά τις αποτρεπτικές μαντείες του Έλενου και της Κασσάνδρας.
Όταν ο Πάρις έφθασε στη Λακεδαίμονα, φιλοξενήθηκε στη Σπάρτη από τον Μενέλαο και πρόσφερε δώρα στην Ελένη. Ο Μενέλαος έφυγε για ταξίδι στην Κρήτη και, στην απουσία του, ο Πάρις σμίγει με την Ελένη, φορτώνουν το πλοίο και φεύγουν νύχτα για την Τροία. Η Ήρα τρικυμίζει τη θάλασσα και το πλοίο παρασύρεται προς τη Σιδώνα που ο Πάρις κυριεύει. Έπειτα φθάνουν στην Τροία όπου γίνονται οι γάμοι τους.
Η Ίρις αναγγέλλει στον Μενέλαο όσα συνέβησαν στο σπίτι του, κι εκείνος, όταν επιστρέφει, συνεννοείται με τον αδελφό του Αγαμέμνονα κι έπειτα πηγαίνει στον Νέστορα. Ο Νέστωρ του αφηγείται γεγονότα και περιπέτειες από τη ζωή του Οιδίποδα, του Ηρακλή και του Θησέα κι ύστερα ξεκινούν για μια περιοδεία στην Ελλάδα για να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή των ηγεμόνων σε εκστρατεία εναντίον της Τροίας. Από όλους ο Οδυσσέας θέλει να αποφύγει τη συμμετοχή και προσποιείται τον τρελό, αλλά αποκαλύπτεται και αναγκάζεται να συμμετάσχει.
Γίνεται η συγκέντρωση στην Αυλίδα και, έπειτα από τη θυσία, ο Κάλχας μαντεύει αυτά που θα γίνουν στο μέλλον. Αφού απέπλευσαν έφθασαν στην Τευθρανία, την οποία, νομίζοντας ότι είναι η Τροία, προσπαθούσαν για χρόνια να κυριεύσουν. Στις μάχες γύρω από την πόλη ο Αχιλλέας πληγώνει τον Τήλεφο, φθάνει κατόπιν στην Σκύρο, όπου παντρεύεται την κόρη του Λυκομήδη Δηιδάμεια, και μετά θεραπεύει ο ίδιος τον Τήλεφο για να τους γίνει οδηγός στην Τροία.
Στη νέα συγκέντρωση του στόλου των Ελλήνων στην Αυλίδα ο Αγαμέμνων σκοτώνει ένα ιερό ελάφι της Αρτέμιδος, η οποία γι’ αυτό τους παρεμποδίζει το ταξίδι με τρικυμία. Γίνεται η θυσία της Ιφιγένειας, που σώζεται την τελευταία στιγμή από τη θεά και αντικαθίσταται στο βωμό από ένα ελάφι.
Ο στόλος αναχωρεί, τα πλοία φθάνουν στην Τένεδο, όπου ένα φίδι δαγκώνει τον Φιλοκτήτη, που εγκαταλείπεται εκεί εξαιτίας της δυσοσμίας της πληγής του. Κατά την απόβαση στην Τρωάδα δέχονται επίθεση από τους Τρώες και σκοτώνεται ο Πρωτεσίλαος. Απαιτούν την Ελένη και, στην άρνηση των Τρώων να την επιστρέψουν, αρχίζουν τον πόλεμο και τη λεηλασία της χώρας και των γειτονικών πόλεων. Ακολουθούν διάφορα επεισόδια ανάμεσα στα οποία και ο θάνατος του Παλαμήδη, κι ο Ζευς για να ανακουφίσει τους Τρώες οδηγεί τα πράγματα με τέτοιον τρόπο ώστε ο Αχιλλέας να απομακρυνθεί από τον πόλεμο. Παρατίθεται τέλος κατάλογος των συμμάχων των Τρώων.
Τα Κύπρια Ἔπη ανήκουν στον επικό κύκλο και για τούτο δεν εισέρχονται στο θέμα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας του Ομήρου.
Στα Κύπρια Ἔπη περιλαμβάνονται και διάφορες άλλες αξιόλογες ή και μοναδικές πληροφορίες, όπως οι ακόλουθες: Το δόρυ του Αχιλλέα ήταν το μοναδικό ξυλουργικό έργο του Ήφαιστου˙ ο γιος του Αχιλλέα λεγόταν Πύρρος κι αργότερα ονομάστηκε Νεοπτόλεμος˙ ο εγγονός του θεού Διονύσου Άνιος έπεισε τους Έλληνες να μείνουν εννιά χρόνια στην Εύβοια κι έπειτα να εκστρατεύσουν στην Τροία˙ οι θυγατέρες του Αγαμέμνονα ήσαν τέσσερις, η Χρυσόθεμις, η Λαοδίκη, η Ιφιγένεια και η Ιφιάνασσα.