Κυθέρεια
Επωνυμία της Κυπρίας θεάς του Έρωτα Αφροδίτης˙ έτσι την αποκαλεί ο Νόννος στα Διονυσιακά του, όπου μεταξύ άλλων την αποκαλεί και Παφίαν. Επίσης Κυθέρειαν την αποκαλεί κι ο Κόλλουθος στο ποίημά του Ἁρπαγή τῆς Ἑλένης, όπου την αναφέρει και με το επίθετο Κύπρις. Επίσης, Κυθέρειαν ονομάζει την Αφροδίτη και ο πέμπτος Ὁμηρικός Ὑμνος. Επίγραμμα, πάλι, του Αντιπάτρου στην περίφημη εταίρα Λαΐδα, αναφέρει την Αφροδίτη Κύπριδα και Κυθέρειαν. Τα δυο αυτά επίθετα της θεάς απαντώνται μαζί και σε επίγραμμα του Ρουφίνου προς την αγαπημένη του, ενώ σε επίγραμμα του Αντιπάτρου Θεσσαλονικέως η Αφροδίτη αναφέρεται ως Κυθέρεια και Παφία. Στο ποίημα, πάλι (πιθανώς του Βίωνος) που αποτελεί επιτάφιο θρήνο του Άδωνι, εραστή της Αφροδίτης, η θεά αποκαλείται επίσης Κύπρις και Κυθέρεια:
...αἰαῖ τάν Κυθέρειαν˙ ἀπώλετο καλός Ἄδωνις...
Στον Ορφικό Ύμνο, τέλος, απαντούμε και πάλι το επίθετο Κυθέρεια της θεάς:
...ἢ Κύπρῳ τέρπῃ σύν ἐϋστεφάνῳ Κυθερείῃ...
(...ή στην Κύπρο χαίρεσαι με την ωραία Κυθέρεια...).
Ο Ησίοδος, στη Θεογονία του (198) γράφει πως η Αφροδίτη ονομάστηκε μεταξύ άλλων και Κυθέρεια γιατί ήρθε από τα Κύθηρα:
...ἀτάρ Κυθέρειαν, ὃτι προσέκυρσε Κυθήροις...
Σημειώνουμε ότι το ελληνικό νησί Κύθηρα, στα νότια της Πελοποννήσου, ήταν κατά την Αρχαιότητα ιδιαίτερα συνδεδεμένο με τη λατρεία της Αφροδίτης, εθεωρείτο δε ιερό νησί της θεάς.
Ο Κορνούτος (Περί τῆς τῶν Θεῶν φύσεως, 24) γράφει ότι η Αφροδίτη, μεταξύ πολλών άλλων, ονομάστηκε και Κυθέρεια διά τάς ἐκ τῶν μίξεων γενομένας κυήσεις, ἤ διά τό κεύθεσθαι [=αποκρύβειν] τά πολλά τάς τῶν Ἀφροδισίων ἐπιθυμίας.
Περίπου παρόμοια ερμηνεία δίνει και ο Σουίδας, στη λέξη Κύπρις:
Κύπρις ἐπίθετον Ἀφροδίτης˙ κυόπορίς τις οὖσα [=παρέχει την εγκυμοσύνη]. Ἡ αὐτή λέγεται καί Κυθέρεια˙ παρά τό κεύθειν τούς ἔρωτας [=αποκρύβει τους έρωτες].
Ο Ιωάννης Λυδός (Περί Μηνῶν, 4.64), ονομάζει την Αφροδίτη Κυθηρείην, δίνοντας ο ίδιος και την ερμηνεία του επιθέτου: επειδή όχι μόνο ανθρώπους ἀλλά καί θηρίοις τό κύειν ἐπιδιδόναι [=αλλά και επειδή δίδει και στα θηρία εγκυμοσύνες].