Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κλήρου- Klirou. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, περί τα 24 χμ. νοτιοδυτικά της Λευκωσίας

 

Η Κλήρου είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 445 μέτρων. Το υψόμετρο ποικίλλει στη διοικητική έκταση του χωριού. Στα βόρεια είναι 400 μέτρα, αυξάνεται στα 445 κοντά στον οικισμό και στα 850 μέτρα στα νότια. Το τοπίο είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του ποταμού του Ακακίου και ιδιαίτερα από τα ρυάκια Αλουπός, Κούτης και αργάκι της Μυρένας.

 

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες του πυριγενούς συμπλέγματος του Τροόδους και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα.

 

Η Κλήρου δέχεται μια χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση, που κυμαίνεται γύρω στα 380 χιλιοστόμετρα. Ωστόσο η άρδευση από το γειτονικό φράγμα του Καλού Χωριού και η αξιοποίηση τοπικών πηγών και γεωτρήσεων συνέβαλαν στην επέκταση της αρδευόμενης έκτασης. Καλλιεργούνται κυρίως τα αμπέλια (οινοποιήσιμες ποικιλίες), τα εσπεριδοειδή, τα φρουτόδεντρα (συκιές, καϊσιές, χρυσομηλιές και ροδακινιές), οι αμυγδαλιές, τα δημητριακά, τα όσπρια, τα νομευτικά φυτά και τα λαχανικά (πατάτες, πεπόνια και κραμβιά). Ωστόσο υπάρχουν και αρκετές άγονες ακαλλιέργητες εκτάσεις, στις οποίες φυτρώνει ποικίλη άγρια βλάστηση από πεύκα, ξισταρκές, μαζιές και θυμάρι. Η κτηνοτροφία είναι σχετικά ανεπτυγμένη.

 

Η οδική σύνδεση της Κλήρου με τα γύρω χωριά είναι καλή. Στα βόρεια συνδέεται με το χωριό Μαλούντα (περί τα 2 χμ.), στα νότια με το χωριό Φικάρδου (περί τα 7,5 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με το Καλό Χωριό (περί τα 2 χμ.).

 

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	362
1891	437
1901	472
1911	517
1921	634
1931	671
1946	879
1960	1.008
1973	1.134
1976	1.426
1982	1.306
1992	1.455
2001	1.551
2011	1847
2021	1895

 

Ο πληθυσμός της Κλήρου αυξήθηκε σταθερά από το 1881 μέχρι σήμερα. Σ’ αυτό συνέβαλε η σχετικά μικρή απόσταση του χωριού από την πρωτεύουσα, η γειτνίασή του με τα μεταλλεία του Μιτσερού και της Αγροκηπιάς που πρόσφεραν απασχόληση σε αρκετούς κατοίκους του χωριού, και η καλή οδική του σύνδεση. Ένα μεγάλο μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού του χωριού εργοδοτείται σήμερα στη Λευκωσία. Στην περιοχή του χωριού δημιουργήθηκε και προσφυγικός συνοικισμός αυτοστέγασης.

 

Βλέπε λήμμα: Μεταλλεία Μιτσερού

 

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό αναφέρεται ότι υφίστατο τουλάχιστον από την περίοδο της Φραγκοκρατίας, κατά δε τον 14ο αιώνα ανήκε στη γνωστή μεσαιωνική οικογένεια ντε Μοντολίφ. Πιθανόν όμως το χωριό να υφίστατο από τη Βυζαντινή εποχή, εάν η ετυμολόγηση του ονόματός του από το επίθετο του πρώτου οικιστή / ιδιοκτήτη, που λεγόταν Κλήρος, ευσταθεί. Από τη φράση η περιοχή ή το κτήμα του Κλήρου, προήλθε η ονομασία του χωριού που, γι’ αυτόν το λόγο απαντάται στη γενική.

 

Σύμφωνα προς άλλη άποψη, το όνομα του χωριού προήλθε από ένα πουλί, τον κλωρκόν, που λέγεται και κλήρος επειδή η φωνή του είναι τέτοια, που νομίζεις ότι επαναλαμβάνει τη λέξη: κλή-ρο, κλή-ρο.

 

Κατά μια τρίτη άποψη, το χωριό ονομάστηκε Κλήρου επειδή σε κάποια (ακαθόριστη) εποχή όλοι οι άρρενες κάτοικοί του έγιναν κληρικοί προκειμένου να καταπολεμήσουν αποτελεσματικότερα, όπως νόμιζαν, μια μεγάλη θανατηφόρα επιδημία που είχε ενσκήψει. Την άποψη αυτή αναφέρει τοπική παράδοση.

 

Την πιθανότητα ότι η Κλήρου υφίστατο κατά τη Βυζαντινή περίοδο, ενισχύει το γεγονός ότι στο ίδιο το χωριό και στην περιοχή του υφίσταντο αρκετά παρεκκλήσια. Η ύπαρξη τέτοιων παρεκκλησιών ενισχύει την άποψη ότι η ονομασία του χωριού οφείλεται σε παλαιά στενή σχέση ή εξάρτησή του από τον κλήρο δηλαδή από την Εκκλησία. Την ύπαρξη παλαιάς εκκλησίας και αρκετών παρεκκλησιών αναφέρει ο Τζέφρυ. Δυστυχώς όμως ούτε η εκκλησία ούτε τα παρεκκλήσια σώζονται. Τη θέση της παλαιάς εκκλησίας κατέλαβε μεγάλη νεώτερη εκκλησία στο κέντρο του χωριού, αφιερωμένη στην Παναγία Ευαγγελίστρια. Σ’ αυτή συγκεντρώθηκαν όλες οι παλαιές εικόνες από τα καταστραφέντα (από άγνωστη αιτία) παρεκκλήσια, το δε εικονοστάσι της αποτελείται από τρία παλαιότερα εκ των οποίων το κεντρικό, του 1747, προέρχεται από την παλαιά εκκλησία του χωριού. Το εικονοστάσι αυτό εντυπωσίασε τον Τζέφρυ που το βρήκε άριστης τέχνης.

 

Εξάλλου, περί το 1,5 χμ. από το χωριό βρίσκεται το μικρό μοναστήρι της Παναγίας του Λάγνη. Σύμφωνα προς τοπική παράδοση, την οποία αναφέρουν ο Γκάννις και ο Ν. Κληρίδης, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας πήγαν Τούρκοι από το χωριό Αρεδιού στα μέσα του καλοκαιριού (Ιούλιο μήνα) κι αφαίρεσαν οικοδομικά υλικά (δοκάρια) από το μοναστήρι, ξηλώνοντας τη στέγη των κελιών του. Τότε άρχισε ξαφνικά να πέφτει τόσο χοντρό χαλάζι, ώστε σκότωσε όλα τα ζώα στα οποία είχαν φορτωθεί τα κλαπέντα υλικά.

 

Στην Κλήρου λειτούργησε, κατά το 1927, μικρή ιατρική μονάδα η οποία σήμερα είναι μικρό ιατρικό κέντρο που εξυπηρετεί την περιοχή.

 

Κατά τη διάρκεια του δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, οι Βρετανοί μετέφεραν στην Κλήρου, για ένα διάστημα, το στρατιωτικό αρχηγείο των δυνάμεών τους στην Κύπρο, ενώ τοποθεσία μεταξύ Κλήρου και Μαλούντας χρησιμοποιήθηκε ως υπόγεια αποθήκη πολεμικού υλικού.

 

Μεταξύ των παραδοσιακών ασχολιών των κατοίκων της Κλήρου ήταν η καλαθοπλεκτική και η αγγειοπλαστική. Τμήμα του χωριού διατηρεί την παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική του, ενώ έχουν κτιστεί και πολλά καινούργια σπίτια. Στη σταθερή αύξηση του πληθυσμού της Κλήρου συνέβαλε και η μετακίνηση στο χωριό αυτό κατοίκων από τα χωριά Φικάρδου, Λαζανιά και Γούρρι. Η μετακίνηση κατοίκων από τα χωριά αυτά στην Κλήρου έγινε γιατί αφ’ ενός κατείχαν στην Κλήρου κτηματικές περιουσίες, κι αφ' ετέρου γιατί οι συνθήκες και οι ευκαιρίες απασχόλησης ήσαν καλύτερες.

 

Κατά τον Ιερώνυμο Περιστιάνη, πρώτοι δάσκαλοι των «κοινών γραμμάτων» στην Κλήρου ήσαν οι ιερείς του χωριού που δίδασκαν με αμοιβή εργασίες των γονιών των παιδιών στα κτήματά τους.

 

Στην περιοχή της Κλήρου υπάρχουν ενδείξεις για ύπαρξη αρχαιολογικών καταλοίπων. Δεν έχουν όμως γίνει ακόμη σχετικές έρευνες.

 

Το χάνι της Κλήρου

Στην Κλήρου υπάρχει το Χάνι το οποίο αποτελεί ένα ιδιαίτερα αξιόλογο δείγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και για το λόγο αυτό κηρύχθηκε από το Τμήμα Αρχαιοτήτων σε Αρχαίο Μνημείο Β΄ Πίνακα το 1989, με σκοπό την προστασία, συντήρηση και ανάδειξή του. Το μνημείο αποκαταστάσθηκε από το Κοινοτικό Συμβούλιο του χωριού και εγκαινιάστηκε στις 15 Οκτωβρίου 2021. 

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια