Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πέντε μεταλλεία για την ανόρυξη χαλκούχου μεταλλεύματος, στην περιοχή μεταλλευτικής μίσθωσης Καλαβασού. Τα μεταλλεία αυτά είναι γνωστά με τις ονομασίες Πλατειές, Πέτρα, Μαύρη Συκιά, Λαντάρια και Μαυρίδια και ανήκουν στην Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία.

Η περιοχή μεταλλευτικής μίσθωσης Καλαβασού καλύπτει μια έκταση 18 τετραγωνικών χιλιομέτρων, της οποίας το κέντρο βρίσκεται στα βόρεια του χωριού Ασγάτα, 10 περίπου χμ. από την παραλία του Βασιλικού και 13 περίπου χμ. από την αρχαία πόλη της Αμαθούντος. Το μετάλλευμα από τα μεταλλεία της Καλαβασού μεταφερόταν με σιδηρόδρομο στο λιμάνι του Βασιλικού, όπου υφίστατο επεξεργασία στο εκεί εργοστάσιο και εφορτώνετο, με σύστημα εναέριας φόρτωσης, σε πλοία για εξαγωγή.

Οι σωροί της σκουριάς και άλλα μεταλλευτικά κατάλοιπα στην περιοχή της Καλαβασού παρέχουν αποδείξεις για αξιόλογη μεταλλευτική δραστηριότητα κατά την Αρχαιότητα η οποία αποδίδεται στους Φοίνικες και, αργότερα, στους Ρωμαίους.

Στα νεότερα χρόνια, η περιοχή της Καλαβασού άρχισε να προκαλεί το ενδιαφέρον των μεταλλευτικών εταιρειών από το 1927, όταν η Μεταλλευτική Εταιρεία Πυριτών διεξήγαγε έρευνα στην περιοχή. Η έρευνα έφερε σε φως μερικά αποθέματα μη χαλκούχων πυριτών, που όμως δεν ήσαν οικονομικά εκμεταλλεύσιμα. Έτσι η σχετική μεταλλευτική άδεια ανεστάλη το 1932.

Η έρευνα στην περιοχή της Καλαβασού ξανάρχισε πιο συστηματικά το 1935 από την Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων Αθηνών. Τα αποτελέσματα της έρευνας υπήρξαν πολύ ενθαρρυντικά και η περιοχή αναπτύχθηκε σε μεγάλο μεταλλευτικό κέντρο. Τις μεταλλευτικές δραστηριότητες της Ελληνικής Εταιρείας Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων ανέλαβε το 1948 η Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία, τα συμφέροντα της οποίας μεταβιβάστηκαν με την ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960 στην ελληνική κυπριακή κοινότητα.

Το συνολικό μέγεθος των αποθεμάτων στα κοιτάσματα της περιοχής Καλαβασού υπολογίστηκε από τον καθηγητή Λ. Μούσουλο σε 8,5 εκατομμύρια τόνους περίπου. Η παραγωγή μεταλλεύματος από την περιοχή της Καλαβασού άρχισε το 1937 και τερματίστηκε το 1978. Από την περιοχή εξορύχθηκαν συνολικά κατά την περίοδο αυτή 5,5 εκατομμύρια τόνοι μεταλλεύματος, ενώ οι εξαγωγές μεταλλεύματος από τα μεταλλεία της Καλαβασού, την ίδια περίοδο, ξεπέρασαν τα 3 εκατομμύρια τόνους.

Οι μεταλλοφόροι ορίζοντες στα μεταλλεία της Καλαβασού βρίσκονται μέσα στις λάβες. Αναλυτικά η μεταλλευτική δραστηριότητα στα πέντε μεταλλεία της περιοχής έχει ως εξής:

Μεταλλείο Πλατειές: Κοίτασμα μεγέθους 250.000 τόνων περίπου, με μέση περιεκτικότητα 1% σε χαλκό και 30% σε θείο. Βρίσκεται 3 περίπου χιλιόμετρα δυτικά του χωριού Ασγάτα. Οι μεγάλες συσσωρεύσεις σκουριάς στην περιοχή μαρτυρούν την έντονη μεταλλευτική δραστηριότητα που πραγματοποιήθηκε κατά την Αρχαιότητα. Η σύγχρονη μεταλλευτική δραστηριότητα στο μεταλλείο άρχισε το 1955 και ύστερα από διακοπή πέντε χρόνων (1959 - 1963) τερματίστηκε οριστικά το 1965. Από το μεταλλείο εξορύχθηκαν συνολικά 45.000 τόνοι μεταλλεύματος.

Μεταλλείο Πέτρα: Κοίτασμα μεγέθους 500.000 τόνων περίπου, με μέση περιεκτικότητα 1,5% σε χαλκό και 40% σε θείο. Βρίσκεται περί τα 2,5 χμ. ανατολικά του μεταλλείου Πλατειές. Η μεταλλευτική δραστηριότητα άρχισε το 1953 σε βάθος 50 περίπου μέτρων και μέχρι το 1966, όταν τερματίστηκε η δραστηριότητα, παρήχθησαν 290.000 τόνοι μεταλλεύματος.

Μεταλλείο Μαύρη Συκιά: Το κοίτασμα είναι μεγέθους 1,5 εκατομμυρίου τόνων και έχει μέση περιεκτικότητα 1% σε χαλκό και 30% σε θείο. Βρίσκεται 1 περίπου χμ. βόρεια του μεταλλείου Πλατειές. Στο μεταλλείο αυτό διεξήχθη έντονη μεταλλευτική δραστηριότητα κατά την Αρχαιότητα. Η παραγωγή μεταλλεύματος από το μεταλλείο, στα νεότερα χρόνια, άρχισε το 1954 και συνεχίστηκε μέχρι και το 1976, με ενδιάμεσες διακοπές στην παραγωγή (1965 -1969 και 1972 - 1975). Από το μεταλλείο εξορύχθηκαν συνολικά 437.600 τόνοι μεταλλεύματος περίπου.

Μεταλλείο Λαντάρια: Το κοίτασμα είναι μεγέθους 500.000 τόνων και έχει μέση περιεκτικότητα λιγότερη του 0,5% σε χαλκό και 30% σε θείο. Βρίσκεται περί τα 250 μέτρα βορειοανατολικά του μεταλλείου Μαύρη Συκιά. Στο μεταλλείο θα πρέπει να συνέβη μικρή μεταλλευτική δραστηριότητα κατά την Αρχαιότητα. Η σύγχρονη μεταλλευτική δραστηριότητα άρχισε το 1961 και τερματίστηκε το 1964. Από το μεταλλείο εξορύχθηκαν συνολικά 65.600 τόνοι μεταλλεύματος περίπου.

Μεταλλείο Μαυρίδια: Βρίσκεται μεταξύ των μεταλλείων Πέτρα και Πλατειές και είναι το πρώτο μεταλλείο στο οποίο άρχισε η μεταλλευτική δραστηριότητα, στην περιοχή της Καλαβασού (1937), και το μεγαλύτερο σε αποθέματα και παραγωγή χαλκούχων μεταλλευμάτων. Το μεταλλείο Μαυρίδια περιλαμβάνει έξι κοιτάσματα συνολικού μεγέθους 5.750.000 τόνων. Από αυτά το μεγαλύτερο είναι το κοίτασμα Μούσουλου, μεγέθους 2.500.000 τόνων με μέση περιεκτικότητα 2% σε χαλκό και 40% σε θείο. Το κοίτασμα αυτό ανακαλύφθηκε το 1964 και ονομάστηκε κοίτασμα Μουσούλου, προς τιμήν του καθηγητή Λ. Μουσούλου ο οποίος συνέβαλε ουσιαστικά στην ανακάλυψη του από την ΕΜΕ.

Από την έναρξη της μεταλλευτικής δραστηριότητας στην περιοχή Μαυρίδια, το 1937, μέχρι τον τερματισμό της παραγωγής, το 1978, παρήχθησαν συνολικά 3,1 εκατομμύρια τόνοι μεταλλεύματος. Την ίδια περίοδο οι συνολικές εξαγωγές μεταλλευμάτων από τα κοιτάσματα της περιοχής έφθασαν τα 2 εκατομμύρια τόνους περίπου.