Διομήδης ο όσιος
Κύπριος άγιος και μάρτυρας, που κατά τον άγιο Νεόφυτο τον Έγκλειστο και τον Λεόντιο Μαχαιρά, ήταν μαθητής του αγίου Τριφυλλίου, επισκόπου Λήδρας (Λευκωσίας), που έζησε τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Ταυτόχρονα όμως τον αναφέρουν ως δράσαντα και κατά τη διάρκεια των αραβικών επιδρομών, δηλαδή στο β' μισό του 7ου αιώνα και αργότερα. Ο Διομήδης μνημονεύεται στο Συναξάριον τῆς Κωνσταντινουπόλεως στις 28 Οκτωβρίου. Στην ίδια μέρα σημειώνεται και στο Ἡμερολόγιον της Νεαπόλεως: P[assio] S[ancti] Diomidii.
Ο άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος έγραψε εγκώμιον εἰς τόν ὃσιον καί θαυματουργόν πατέρα ἡμῶν Διομήδην τόν νέον, τόν ἐγγύς Λευκουπόλεως Κύπρου καί κώμης Λευκωμιάδος τηλαυγῶς διαλάμψαντα. Το εγκώμιον του αγίου Νεοφύτου δεν παρέχει πολλές πληροφορίες για τη ζωή και δράση του Διομήδη.
Όπως κι ο Λεόντιος Μαχαιράς, έτσι και ο άγιος Νεόφυτος θέλει τον Διομήδη να αγωνίζεται κατά των Αγαρηνών ή Σαρακηνών επιδρομέων, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται ο χρόνος της επιδρομής.
Ο άγιος Νεόφυτος αναφέρει ότι ο Διομήδης, νεαρός ακόμη, καταδιωκόταν από πλήθος Αγαρηνών. Όταν όμως έκαμε προς αυτούς το σημείο του σταυρού, οι διώκτες του παρέλυσαν και τους ήταν αδύνατο να κινηθούν. Τότε μόνο μπόρεσαν να κινηθούν ξανά, όταν ο Διομήδης προσευχήθηκε γι’ αυτούς. Τότε οι Αγαρηνοί βαπτισθέντες παρέμειναν ἐφεξῆς ἐν Κύπρῳ...
Ο Λεόντιος Μαχαιράς αφηγείται ως εξής την όλη ιστορία: Οι Σαρακηνοί, όταν επέδραμαν στην Κύπρο μίαν φοράν ἀπό ταίς πολλαίς φοραίς, βρήκαν τον τάφο του αγίου Τριφυλλίου που τον άνοιξαν και πήραν από μέσα το άθικτο λείψανο από το οποίο απέκοψαν την κεφαλή και την πήραν μαζί τους. Τους ακολούθησε όμως ο Διομήδης, παιδί τότε, που κατόρθωσε να αρπάξει από αυτούς την κεφαλή του αγίου Τριφυλλίου και να κατευθυνθεί προς τον Λευκομιάτην (= Λευκωμιάς, κοντά στη Λευκωσία). Οι Σαρακηνοί τότε τον καταδίωξαν, οπότε ο Διομήδης ἐφύσησέν τους ἐπί ὀνόματος Κυρίου Ἰησοῦ, καί ὃτοιμα ἐπρήστησαν καί ἒπεσαν χαμαί ...καί ἐπαρακαλέσαν τον νά τούς γιάνῃ, καί ἐπρουμουτιάσσαν του νά μέν ἒρτουν [ξανά] εἰς τήν Κύπρον νά ποίσουν κακόν, καί ἐγιάνεν τους...
Προσθέτει δε ο Μαχαιράς ότι εκεί (στην Λευκωμιάδα) ἐκοιμήθην ὁ ἃγιος, καί ἐκτίσαν του ναόν, καί ὡς τήν σήμερον πολομᾷ πολλά θαύματα. Δηλαδή στην εποχή του Λεοντίου Μαχαιρά, προκύπτει ότι υφίστατο ακόμη ο ναός του Αγίου Διομήδους. Επίσης ο άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος, προγενέστερος του Μαχαιρά κατά τέσσερεις αιώνες περίπου, σημειώνει ότι ο παραμονάριος (= επιστάτης) του ναού του Αγίου Διομήδους τον είχε παρακινήσει να γράψει το προς εκείνον εγκώμιόν του. Προσθέτει δε ότι ο ναός σεμνεῖον ἐγένετο τιμίων μοναχῶν, λειτούργησε δηλαδή και ως μοναστήρι.
Ο άγιος Νεόφυτος αναφέρει ότι ο Διομήδης πέθανε στις 28 Οκτωβρίου, χωρίς όμως να δίνει και τον χρόνο. Φαίνεται ότι τόσο ο άγιος Νεόφυτος όσο και ο Λεόντιος Μαχαιράς δεν είχαν σαφείς περί του Διομήδους πηγές αλλά βασίστηκαν στην ζωντανή παράδοση, με αποτέλεσμα να παραθέτουν γεγονότα που δεν συνδυάζονται χρονολογικά.