Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Βρετανός κυβερνήτης της Κύπρου για 5 χρόνια, από τις 3 Οκτωβρίου του 1941 μέχρι τις 24 Οκτωβρίου του 1946. Αντικατέστησε τον κυβερνήτη της Κύπρου σερ Γουίλλιαμ Ντέννις Μπάττερσιλ και ο ίδιος αντικαταστάθηκε από τον κυβερνήτη Ρέτζιναλτ Φλέτσερ, λόρδο Γουίνστερ.

Ο σερ  Charles Campbell Woolley γεννήθηκε το 1893 και πέθανε το 1981. Κυβέρνησε την Κύπρο στα δύσκολα χρόνια του Β Παγκοσμίου πολέμου, κι εξαιτίας αυτού αντικατέστησε τον σερ Γουίλλιαμ Μπάττερσιλ που είχε διοριστεί κυβερνήτης της Κύπρου μόλις τον Αύγουστο του 1939 και που τώρα μετατέθηκε στο αγγλικό υπουργείο των Εξωτερικών. Ο Γούλλεϋ είχε κάνει μέχρι τον διορισμό του ως κυβερνήτη της Κύπρου, μια λαμπρή στρατιωτική σταδιοδρομία και μεταξύ των τιμητικών διακρίσεων που του είχαν απονεμηθεί ήταν ο Στρατιωτικός Σταυρός. Έφερε τον τίτλο του Ταξίαρχου του Τάγματος του Αγίου Μιχαήλ και του Ταξίαρχου της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Στον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο είχε υπηρετήσει με το βαθμό του λοχαγού στη Γαλλία, στην Ελλάδα (Θεσσαλονίκη), στην Κωνσταντινούπολη και στον Καύκασο. Είχε υπηρετήσει, πριν από το διορισμό του ως κυβερνήτη της Κύπρου, στη Νιγηρία, ως αρχιγραμματέας. Στην Κύπρο έφτασε χωρίς επισημότητες, στις 25 Νιόβρη του 1941, αεροπορικώς, στο μικρό αεροδρόμιο που λειτουργούσε τότε κοντά στη Λάρνακα.

Βασική αποστολή του νέου κυβερνήτη ήταν η μεγαλύτερη δυνατή συμβολή της Κύπρου στο δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο που μαινόταν, αλλά και η μεγαλύτερη δυνατή προστασία της από τυχόν επιθέσεις των Γερμανών. Σ’ ό,τι αφορά τη συμβολή της Κύπρου στον πόλεμο, η προσπάθεια που καταβλήθηκε ήταν να προσελκυσθούν όσο το δυνατό περισσότεροι Κύπριοι εθελοντές, που αφού έπαιρναν τη βασική τους εκπαίδευση στην Κύπρο, αποστέλλονταν για υπηρεσία στη Μέση Ανατολή και αλλού. Σ’ ό,τι αφορά την ετοιμότητα για αντιμετώπιση τυχόν εχθρικής επιθέσεως, ένα από τα πρώτα μέτρα που πήρε ο νέος κυβερνήτης ήταν η οργάνωση της λεγόμενης Παθητικής Αεράμυνας με την υποχρεωτική κατάταξη σ' αυτήν των Κυπρίων ηλικίας από 18 μέχρι 60 χρόνων. Το διάταγμα που παρείχε στον κυβερνήτη τη σχετική εξουσία να καλεί προς υπηρεσία στην αεράμυνα Κυπρίους και των δυο φύλων, δημοσιεύθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1941.

Πρωταρχική επίσης φροντίδα του κυβερνήτη ήταν και η εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων τροφίμων και άλλων προμηθειών, και η εφαρμογή σειράς μέτρων για επιβίωση του πληθυσμού στα δύσκολα χρόνια του πολέμου. Ζωτικής σημασίας ήταν η εξασφάλιση ποικίλου υλικού για στρατιωτικές ανάγκες, που σε μερικές περιπτώσεις ο κυβερνήτης προχωρούσε σε επιτάξεις όταν και όπου παρατηρούνταν ελλείψεις. Για παράδειγμα, με διάταγμα του της 11ης Ιουλίου 1942 επίταξε αχρησιμοποίητα και χρησιμοποιημένα ελαστικά αυτοκινήτων και μοτοσυκλεττών, καθώς και «σπαρκς».

Κατά το διάστημα της κυβερνητείας του σερ Τσαρλς Κάμπελ Γούλλεϋ συνεχίζονταν στην Κύπρο τα δικτατορικά μέτρα που είχαν παρθεί μετά την εξέγερση των Ελλήνων του νησιού του Οκτώβρη του 1931, και τα οποία χαρακτήριζαν μια σκληρότατη περίοδο αγγλικής διακυβέρνησης που παρέμεινε γνωστή ως Παλμεροκρατία, από το όνομα του κυβερνήτη του νησιού Χέρμπερτ Ρίτσμοντ Πάλμερ (1933 - 1939). Βέβαια η έκρηξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου, και κυρίως η συμμετοχή της Ελλάδος στον πόλεμο ως συμμάχου της Αγγλίας, είχαν επιφέρει στην Κύπρο μια αλλαγή κατά την οποία Άγγλοι κυρίαρχοι και Έλληνες Κύπριοι υπόδουλοι ανέχονταν προσωρινά οι μεν τους δε. Οι βρετανικές αρχές, για παράδειγμα, δε δοκίμασαν να εμποδίσουν τους Έλληνες του νησιού από το να διαδηλώνουν με ποικίλους τρόπους τα αισθήματα τους με το άκουσμα της συμμετοχής της Ελλάδος στον πόλεμο του Οκτώβρη του 1940 και με κάθε ευκαιρία αργότερα, και να υψώνουν ελληνικές σημαίες, πράγμα που αποτελούσε βαρύτατο παράπτωμα κατά την Παλμεροκρατία. Εξαιτίας όμως της Παλμεροκρατίας, και ιδιαίτερα της αξιώσεως των Βρετανών να μετέχουν στην εκλογή αρχιεπισκόπου και επισκόπων (με επικύρωση από του κυβερνήτη της εκλογής τους), και κατά τα 5 χρόνια της κυβερνητείας του σερ Τσαρλς η Κυπριακή Εκκλησία παρέμεινε ουσιαστικά χωρίς επαρκή ηγεσία.

Μετά την εξορία των μητροπολιτών Κυρήνειας Μακαρίου και Κιτίου Νικόδημου Μυλωνά, το 1931, και το θάνατο του αρχιεπισκόπου Κυρίλλου Γ', τον Νιόβρη του 1933, κι αφού οι συνθήκες δεν επέτρεψαν άλλη εκλογή, μόνος ιεράρχης και τοποτηρητής του αρχιεπισκοπικού θρόνου, είχε παραμείνει στην Κύπρο ο Λεόντιος, που κι αυτός για μεγάλο χρονικό διάστημα είχε εκτοπιστεί στην Πάφο, χωρίς δικαίωμα εξόδου του από την πόλη. Μόνο το 1947 έγιναν αρχιεπισκοπικές εκλογές, με εκλογή του Λεοντίου ως αρχιεπισκόπου και τον θάνατο του μετά από λίγες μέρες. Το 1947, υπό τις νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν μετά τον πόλεμο, μπόρεσε ν' αναδιοργανωθεί η Κυπριακή Εκκλησία και να τεθεί επί κεφαλής του ενωτικού αγώνα.

Ωστόσο ο κυβερνήτης Γούλλεϋ επέτρεψε τη διενέργεια δημοτικών εκλογών, που έγιναν στις 21 Μαρτίου 1943, ύστερα από 14 χρόνια. Οι προηγούμενες δημοτικές εκλογές είχαν γίνει το 1929 και έκτοτε, κατά την Παλμεροκρατία που ακολούθησε, οι δήμαρχοι και οι δημοτικοί σύμβουλοι διορίζονταν. Ο νέος κυβερνήτης, αν και διόρισε δημοτικούς άρχοντες στις 26 Ιουνίου 1942, στις 27 Νοεμβρίου 1942 και κάτω από συνεχείς πιέσεις, δημοσίευσε του Νόμο αρ. 23/1942 με του οποίο ακύρωνε τους προηγούμενους σχετικούς με δημοτικά θέματα Νόμους του 1934, 1937, 1938 και 1941, και τροποποιούσε εκείνον του 1930. Ο κυβερνήτης επέτρεψε ταυτόχρονα και τις ποικίλες προεκλογικές δραστηριότητες, που πήραν και την εποχή εκείνη, όπως συνήθως, τη μορφή οξείας πολιτικής διαμάχης.

Το Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζομένου Λαού (ΑΚΕΛ), που είχε ιδρυθεί λίγο πριν από την άφιξη στην Κύπρο του κυβερνήτη Γούλλεϋ, και που κατά το διάστημα της κυβερνητείας του οργανωνόταν και καθιερωνόταν, παρεμποδιζόταν από τον κυβερνήτη αυτό στις διάφορες δραστηριότητες του, με την παρεμβολή διαφόρων εμποδίων, όπως η απαγόρευση ή η άρνηση χορηγήσεως άδειας για εκδηλώσεις, με τη δικαιολογία ότι η κατάσταση, εξαιτίας του πολέμου, δεν επέτρεπε τέτοιες δραστηριότητες.

Τσώρτσιλ 

Η κυβερνητεία του σερ Τσαρλς Κάμπελ Γούλλεϋ συνδέεται και με την επίσκεψη στην Κύπρο του Βρετανού πρωθυπουργού σερ Γουΐνστον Τσώρτσιλ. Ο Τσώρτσιλ, που είχε επισκεφθεί την Κύπρο άλλες δυο φορές, έφθασε στο νησί την 1η Φεβρουαρίου 1938, για να επιθεωρήσει τα εδώ στρατεύματα προερχόμενος από την Τουρκία. Ο κυπριακός λαός του επεφύλαξε ενθουσιώδη υποδοχή καθώς σχημάτιζε το σήμα της νίκης με τα δάκτυλα του, τριγυρνώντας με αυτοκίνητο στη Λευκωσία: από το κυβερνείο πήγε στην πλατεία Μεταξά (σήμερα Ελευθερίας), απ’ εκεί προς το άνοιγμα Αγίου Αντωνίου και την πύλη Αμμοχώστου, διέσχισε κατά πλάτος τη Λευκωσία και πέρασε από την πύλη Κερύνειας. Φυσικά οι Κύπριοι, εκτός από τις επευφημίες, δεν έχασαν την ευκαιρία να τον κατακλύσουν και με τηλεγραφήματα στα οποία τόνιζαν την εμμονή τους για εθνική αποκατάσταση, ενώ ταυτόχρονα ζητούσαν και την επίλυση διαφόρων καυτών προβλημάτων. Στον χαιρετισμό του προς τους Κυπρίους, ο Τσώρτσιλ αν και αναφέρθηκε και στη «γενναίαν Ελλάδα» που τις ημέρες εκείνες υπέφερε κάτω από τη γερμανική κατοχή, απέφυγε ωστόσο να δώσει οποιεσδήποτε υποσχέσεις για το μέλλον της Κύπρου.

ΚΕΚ 

Στις 6 Ιουνίου 1943 πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία το ιδρυτικό συνέδριο του Κυπριακού Εθνικού Κόμματος (ΚΕΚ), με επί κεφαλής του δήμαρχο Λευκωσίας Θεμιστοκλή Δέρβη και άλλους δεξιούς, από ολόκληρη την Κύπρο, ενώ 10 μέρες αργότερα το ΑΚΕΛ πήρε την απόφαση να καλέσει τα μέλη του κόμματος να καταταγούν μαζικά στο στρατό και να πολεμήσουν κατά του φασισμού.

Μετά την ίδρυση του ΚΕΚ, τα κόμματα στην Κύπρο έγιναν τρία (εκτός από το ΑΚΕΛ υφίστατο και η ΠΕΚ, κόμμα τότε τωυ αγροτών που μετατράπηκε αργότερα σε οργάνωση), ενώ δεν άργησαν να έρθουν και οι πρώτες συγκρούσεις, που στο Λευκόνοικο εξελίχθηκαν σε αιματηρά επεισόδια, στα οποία αναμείχθηκε και η αστυνομία που πυροβόλησε και σκότωσε δυο άτομα  στις 25 Μαρτίου 1945.

Η κυβερνητεία του σερ Τσαρλς Κάμπελλ Γούλλεϋ τέλειωσε με το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, και με την απαρχή, στην Κύπρο, αγώνα κοινωνικού από το εργατικό κίνημα που άρχισε ήδη να οργανώνεται. Σύντομα θ' ακολουθούσε και ο αγώνας για εθνική αποκατάσταση, μετά τη διάψευση των ελπίδων που γέννησε η ήττα του ναζισμού και του φασισμού.

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια