Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αυτοφυόμενο στην Κύπρο φυτό. Αρτεμισία, κοινώς αψινθιά. Artemisia arborescens. Οικογένεια: Συνθέτων. Αγγλική ονομασία: Worm wood. Είναι φυτό κοσμητικό, φαρμακευτικό και αρωματικό.

Η Αρτεμισία το αψίνθιον αποτελεί είδος της αψίνθης, στο γένος της Αρτεμισίας, ιθαγενές στις εύκρατες περιοχές της Ευρασίας  και της Βόρειας Αφρικής και ευρέως εγκλιματισμένο στον Καναδά και τις βόρειες Ηνωμένες Πολιτείες. Ανήκει στα ανεμογαμικά (anemophily) είδη που η επικονίαση γίνεται μέσω του ανέμου. Καλλιεργείται ως καλλωπιστικό φυτό και χρησιμοποιείται ως συστατικό στο οινόπνευμα αψίνθιου καθώς και σε ορισμένα άλλα αλκοολούχα ποτά.

Η ονομασία Αρτεμισία προέρχεται από το Αρχαίο Ελληνικό ἀρτεμισία από την Άρτεμη, τη θεά του κυνηγιού και προστάτης του δάσους και των παιδιών. Το absinthum προέρχεται από το Αρχαίο Ελληνικό ἀψίνθιον. Η Αγγλική ονομασία "wormwood" προέρχεται από τα Μεσαιωνικά Αγγλικά wormwode ή wermode. Η φόρμα "wormwood", αποδίδεται στην παραδοσιακή χρήση του ως ένα αντισκωληκικό φάρμακο. 

Το φυτό καλλιεργείται από τα βιβλικά χρόνια, για την αντιμετώπιση των επιδημιών και σαν έντομο-απωθητικό. Η πικράδα της αντιπροσωπεύει μεταφορικά την αμαρτία στην Βίβλο. Την χρησιμοποιούσαν από τα χρόνια του Ιπποκράτη και αναφέρεται και από τον Λουκρήτιο. Θεωρούσαν ότι δυναμώνει την μνήμη και την λογική, βοηθά στους πόνους στους μύες, τις αρθρώσεις και τους συνδετικούς ιστούς, δυναμώνει την όραση, βαθαίνει τον ύπνο. Λόγω της τελευταίας ιδιότητας στα χωριά γέμιζαν τα μαξιλάρια με Αψιθιά. Σε περιόδους επιδημιών χολέρας και πανώλης κρέμαγαν το φυτό στις κατοικίες και κάπνιζαν τους χώρους καίγοντας βλαστούς Αψιθιάς. Ο Διοσκουρίδης γράφει για την Αψιθιά «…όταν ανακατεύεις το μελάνι με έγχυμα αψιθιάς τα ποντίκια δεν αγγίζουν τους πάπυρους».

Αναφορά στην άψινθο γίνεται και στην Αποκάλυψη του Ιωάννη"Καὶ ὁ τρίτος ἄγγελος ἐσάλπισε, καὶ ἔπεσεν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἀστὴρ μέγας καιόμενος ὡς λαμπάς, καὶ ἔπεσεν ἐπὶ τὸ τρίτον τῶν ποταμῶν καὶ ἐπὶ τὰς πηγὰς τῶν ὑδάτων. Καὶ τὸ ὄνομα τοῦ ἀστέρος λέγεται ὁ Ἄψινθος. Καὶ ἐγένετο τὸ τρίτον τῶν ὑδάτων εἰς ἄψινθον, καὶ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων ἀπέθανον ἐκ τῶν ὑδάτων, ὅτι ἐπικράνθησαν."

Χαρακτηρίζεται από όρθιο βλαστό με έμμισχα εναλλασσόμενα, αντίθετα, ελαφρώς αρωματικά, φύλλα, ασημένιου-πράσινου χρώματος, τα οποία καλύπτονται από λευκές τρίχες για να μειώνεται η διαπνοή. Τα άνθη της είναι μικρά, κιτρινοπράσινου χρώματος και σχηματίζουν μικρά δισκοειδή κεφάλια (ανθίδια), τα οποία με τη σειρά τους οργανώνονται σε ταξιανθία φόβη (βοτρυώδης ταξιανθία). Από τη σύνθετη αυτή διάταξη των ανθέων πήρε η οικογένεια το όνομά της σύνθετα. Ανθίζουν από τον Ιούνιο έως το Σεπτέμβριο.

Η σημερινή νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 1988, υπαγορεύει (συνιστά) πως «το αψέντι μπορεί να πωλείται νόμιμα, υπό την προϋπόθεση να μην περιέχει περισσότερο από 10mg θυϊόνης (thrujione)».

Η Αρτεμισία το αψίνθιο (Artemisia absinthium) περιέχει θουγιόνη (thujone), ένα GABAΑ ανταγωνιστή του υποδοχέα, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει επιληπτικής μορφής σπασμούς και νεφρική ανεπάρκεια, όταν λαμβάνεται σε μεγάλες ποσότητες.

Χρήσεις

Οι χυμοί τους έχουν πικρή γεύση και από αυτό το φυτό εξάγεται ένα αιθέριο έλαιο πράσινου χρώματος, η αψίνθη, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί κατά το παρελθόν στη φαρμακολογία βοτάνων για τις αντιελμινθικές, αιμοστακτικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιπυρετικές, αντισηπτικές και διουρητικές ιδιότητές του, καθώς και για την παρασκευή του αλκοολούχου ποτού αψέντι αλλά και του βερμούτ. Σήμερα χρησιμοποιείται ως συστατικό διάφορων λικέρ στην Ιταλία και Ισπανία καθώς και στο Γερμανικό βερμούτ.

Το αποσταγμένο έλαιο της Αψιθιάς ήταν βασικό συστατικό ενός ποτού που το ονόμαζαν Αψέντι (Absinthe). Η κατανάλωση αυτού του ποτού τον 19ο αιώνα θεωρήθηκε ένα σοβαρότατο κοινωνικό πρόβλημα αντίστοιχο με το σημερινό των ναρκωτικών. Η χρήση του αιθέριου ελαίου της Αψιθιάς σαν αρωματικού καταργήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν ανακαλύφθηκε ότι το συστατικό Θουγιόνη (Thujone) που περιέχει σε υπερβολικές δόσεις προκαλεί βλάβη στο νευρικό σύστημα και παραισθήσεις. Η παρατεταμένη χρήση και σε υπερβολικές δόσεις της αψιθιάς μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στο νευρικό σύστημα.

Είναι ένα συστατικό στο οινόπνευμα αψέντι και χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό σε ορισμένα άλλα ποτά και κρασιά, συμπεριλαμβανομένων των πικρών ποτών (bitters), βερμούτ και pelinkovac. Κατά τον Μεσαίωνα, χρησιμοποιήθηκε για να καρυκεύει το υδρόμελι και στο Μαρόκο, χρησιμοποιείται ως τσάι. Στην Αγγλία του 18ου αιώνα, το άψινθο μερικές φορές, χρησιμοποιείτο αντί του λυκίσκου στη μπύρα.

Πολιτιστική ιστορία

Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ ανέφερε το αψίνθιο, στο περίφημο έργο του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα»: Πράξη 1, Σκηνή 3, Στίχο 26. Η νοσοκόμα των παιδικών χρόνων της Ιουλιέτας, είπε:

"For I had then laid wormwood to my dug."

όπερ μεταφραζόμενο, σημαίνει ότι:

«η νοσοκόμα είχε απογαλακτίσει την Ιουλιέτα, στην ηλικία των τριών ετών, χρησιμοποιώντας την πικρή γεύση του αψίνθιου, επάνω στην θηλή της.»

Ο John Locke στο βιβλίο του, του 1689, με τίτλο «An Essay Concerning Human Understanding», χρησιμοποιούσε τον άψινθο ως παράδειγμα πικρίας, γράφοντας ότι "Γιατί ένα παιδί, γνωρίζει και σίγουρα πριν μπορέσει να μιλήσει, τη διαφορά μεταξύ των εννοιών του γλυκού και του πικρού (δηλαδή, ότι το γλυκό δεν είναι πικρό), καθώς γνωρίζει κατόπιν (όταν έρχεται σε ηλικία να μιλήσει) ότι το άψινθο και τα κουφέτα δεν είναι το ίδιο πράγμα."Η Artemisia absinthium χρησιμοποιείται παραδοσιακά ιατρικώς στην Ευρώπη και πιστεύεται ότι διεγείρει την όρεξη και ανακουφίζει την δυσπεψία.

Εκκλησία Παναγίας Αψινθιώτισσας

Το μοναστήρι της Παναγίας της Αψινθκιώτισσας ή Αψινθιώτισσας στην οροσειρά του Πενταδακτύλου, σε μικρή απόσταση από το χωριό Σιγχαρί στην επαρχία Κερύνειας. Βρίσκεται νότια του Αββαείου του Μπέλλα - Πάϊς και δυτικά του φρουρίου Βουφαβέντο και είναι ένα από τα σημαντικότερα μοναστήρια της βυζαντινής περιόδου στην Κύπρο.

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση,το μοναστήρι πήρε το όνομα του από την αψινθιά που σκέπαζε καλά το στόμα της σπηλιάς μέσα στην οποία κάποιος καλόγηρος έκρυψε την εικόνα της Παναγίας για να την σώσει από την καταστροφική μανία των εικονομάχων. Μετά από χρόνια όταν έγινε η αναστήλωση των εικόνων, οι κάτοικοι της γύρω περιοχής έβλεπαν ένα παράξενο φως να λάμπει στο σημείο αυτό του βουνού. Βρήκαν την εικόνα και έκτισαν λίγο πιο κάτω ένα μοναστήρι στο όνομα της Παναγίας.