Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αχερίτου- Acheritou. Χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μεσαορίας, 11 περίπου χμ. στα δυτικά της Αμμοχώστου. Ανήκει στο Δήμο Παραλιμνίου-Δερύνειας, ο οποίος αποτελείται από τους δήμους Παραλιμνίου και Δερύνειας και τις κοινότητες Αχερίτου και Φρενάρους.

 

Βλέπε λήμματα: Δήμοι- Δημαρχεία και Δήμοι- Δημαρχεία- Οι 20 Δήμοι της μεταρρύθμισης του 2022

 

 

Στο χωριό, που βρίσκεται σ' ένα υψόμετρο 25 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, κυριαρχούν οι αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης περιόδου, οι ασβεστολιθικοί ψαμμίτες και οι άμμοι της Πλειστόκαινης καθώς και μικρές αποθέσεις της Πλειόκαινης στο ακραίο ανατολικό τμήμα. Πάνω στις αποθέσεις αυτές αναπτύχθηκαν τέρρα ρόζα και προσχωσιγενή εδάφη, που στην ειδική περίπτωση της Αχερίτου τα περισσότερα είναι αλμυρά λόγω ψηλής υδάτινης στάθμης.

 

Λόγω ανάγλυφου και κοιλώματος, στα δυτικά και νότια της Αχερίτου καταλήγουν διάφορα ρυάκια. Στην υδατοδεξαμενή Αχερίτου διεξήχθησαν πριν από την τουρκική εισβολή του 1974 εκτεταμένης κλίμακας αποστραγγιστικά έργα.

 

Στην Αχερίτου, που δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 350 χιλιοστόμετρα, καλλιεργούνταν πριν από την εισβολή, σιτηρά, νομευτικά φυτά, εσπεριδοειδή και πατάτες. Τα κυριότερα δημητριακά ήσαν κριθάρι, σιτάρι και βρώμη. Ωστόσο σημαντική έκταση παρέμενε υπό αγρανάπαυση. Ανεπτυγμένη ήταν πριν από την εισβολή και η κτηνοτροφία. Σύμφωνα με την καταγραφή ζώων και πτηνών του 1973 στην Αχερίτου εκτρέφονταν 5.262 πρόβατα και 540 κατσίκες. Ακόμη στην Αχερίτου, σύμφωνα με την επισκόπηση αγελαδοτροφίας του 1973 εκτρέφονταν 23 αγελάδες. Ο αριθμός των προβάτων που εκτρέφονταν στην Αχερίτου ήταν ο τέταρτος σ' ολόκληρη την επαρχία Αμμοχώστου μετά το Ριζοκάρπασο, την πόλη της Αμμοχώστου και την Άχνα.

 

Η Αχερίτου σημείωσε σταθερή πληθυσμιακή ανάπτυξη από το 1881 μέχρι το 1973. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως: 

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	283
1891	338
1901	505
1911	522
1921	538
1931	696
1946	947
1960	1.036
1973	1.267
2011	1.566
2021	1.870

 

Όλοι οι κάτοικοι της Αχερίτου προσφυγοποιήθηκαν μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Από το 1977 και εξής το χωριό κατοικήθηκε από Τουρκοκυπρίους και, κυρίως, από Τούρκους που μεταφέρθηκαν από τη Μικρά Ασία.

 

Βλέπε λήμμα: Μικρά Ασία και Κύπρος

 

Εκτός από τη γεωργοκτηνοτροφική παραγωγή ο κυριότερος λόγος της πληθυσμιακής αύξησης κατά τις τελευταίες δεκαετίες ήταν η γειτνίαση του χωριού με την πόλη της Αμμοχώστου και η σχετικά εύκολη εξεύρεση εργασίας στο οικονομικά δυναμικό αυτό αστικό κέντρο. Μια σημαντική έκταση του χωριού βρίσκεται στο έδαφος των βρεττανικών βάσεων. Το γειτονικό τμήμα της βάσης της Δεκέλειας (Άγιος Νικόλαος) προσφέρει επίσης κάποια εργοδότηση.

 

Η Αχερίτου συνδέεται στα νότια με το δρόμο Άχνας - Αμμοχώστου, στα δυτικά με σκυρόστρωτο δρόμο με την Καλοψίδα, στα βόρεια (πάλι με σκυρόστρωτο δρόμο) με τους Στύλλους και τον καινούργιο δρόμο Λευκωσίας - Αμμοχώστου.

 

Ιστορικά στοιχεία

Παρόλο που η Αχερίτου δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο των λουζινιανο -βενετικών φέουδων ή βασιλικών κτημάτων του ντε Μας Λατρί, ωστόσο υπήρξε μεσαιωνικός οικισμός. Σε βενετικούς χάρτες εμφανίζεται με την ονομασία Achiorito. Ο Μαρίτι που έζησε στην Κύπρο μεταξύ 1760 και 1767 αναφέρει πως η Αχερίτου είναι πυκνοκατοικημένη και γεωργικά ανεπτυγμένη. Είναι το κτήμα του Ανδρόνικου Καρύδη, δραγομάνου της Α.Μ. της Αποστολικής Βασίλισσας της Ουγγαρίας. Πολύ κοντά στην κατοικία του βρίσκεται ένα ξωκλήσι αφιερωμένο στην αγία Μαρίνα, πρόχειρης ελληνικής κατασκευής, αλλά στολισμένο με υπέροχες παλαιές εικόνες αγίων που μεταφέρθηκαν από σπίτια της Αμμοχώστου... Παρέμεινα λίγες μέρες στην Αχερίτου κατά τη διάρκεια των οποίων είδα με μεγάλη λύπη την τεράστια καταστροφή που προκαλείται από τις ακρίδες. Κατά τον Ν. Γ. Κυριαζή η οικογένεια Ἀνδρ. Καρύδη ἦτο ἐκ τῶν μᾶλλον γνωστῶν καί παλαιῶν τῆς Λάρνακος. Εἰς τήν ἐνορίαν Σωτῆρος μέχρι χθες ἐσώζοντο αἱ κατοικίαι ἐν αἷς διεβίουν οἱ ἀπόγονοί των.

 

Εκτός από το ότι το χωριό ανευρίσκεται σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες, μνημονεύεται ως Achiorito και σε χειρόγραφο της περιόδου της Βενετοκρατίας. Το χωριό υπήρχε κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια και προφανώς είχε ιδρυθεί κατά τα Βυζαντινά χρόνια.

 

Για την Αχερίτου ο Τζέφρυ γράφει: Τα εκτεταμένα και σημαντικά αρδευτικά έργα που εκτελέστηκαν από την κυπριακή κυβέρνηση γύρω στα 1899 βρίσκονται κυρίως στο ΒΑ. τμήμα του χωριού... Κατά την κατασκευή του φράγματος ανακαλύφθηκαν τα λείψανα άλλου παλαιού... Το εξέτασα και βρήκα πως το οικοδομικό υλικό ανάγεται στη Ρωμαϊκή περίοδο... Όμως ο μηχανικός που σχεδίασε και εκτέλεσε με επιτυχία τα έργα είναι της γνώμης πως είναι βενετικής προέλευσης.

 

Εξάλλου, ο Γκάννις αναφέρεται στις εκκλησίες του χωριού και μεταξύ άλλων γράφει: Η σύγχρονη εκκλησία του χωριού περιέχει παλαιές εικόνες, μεταξύ των οποίων μια πολύ ενδιαφέρουσα, της Παναγίας, του 17ου αιώνα, που μεταφέρθηκε από το ερειπωμένο χωριό της Τράπεζας. Επίσης στην εκκλησία βρίσκεται εικόνα του αγίου Γεωργίου, του 1759 και δώδεκα εικόνες των αποστόλων του 1709 από το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου.

 

Βλέπε λήμμα: Παναγία Τράπεζα

 

Ακόμη υπάρχει μια ασυνήθιστη εικόνα του Αγίου Γεωργίου του Σπόρου, του 17ου αιώνα. Μερικά ξωκλήσια περιστοιχίζουν το χωριό, όπως το πολύ μικρό βυζαντινό ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου που πιθανόν να ανάγεται στο 13ο αιώνα. Τρία περίπου μίλια από το χωριό και πολύ κοντά στον κύριο δρόμο βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Κενδέα... Δυο μίλια περίπου στα βόρεια της Αχερίτου βρίσκονται τα ερείπια της μεσαιωνικής πόλης της Τράπεζας που λεηλατήθηκε και καταστράφηκε από τους Μαμελούκους το 1426. Τίποτε δεν διεσώθη από τον οικισμό εκτός από τα ερείπια δυο σπουδαίων εκκλησιών, μια από τις οποίες κάπως διατηρείται.

 

Ονομασία

Η ονομασία την οποία έδιναν από παλιά οι Τούρκοι στο χωριό ήταν Γκιουβερτζινλίκ (Güvercinlik). Την ονομασία αυτή υιοθέτησαν οι Τούρκοι «επίσημα» για το χωριό από το 1975. Σημαίνει: Περιστερώνας. Την ίδια ονομασία δίνουν και στο παρακείμενο αρδευτικό έργο (Güvercinlik Rezervuari). To έργο αυτό, που περιλαμβάνει μεγάλη εμπλουτιστική λίμνη, ήταν το πρώτο που έγινε στην Κύπρο από τους Βρεττανούς, το 1896 - 1899. Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του βρέθηκαν αρχαιότητες (αρχαία κατάλοιπα αρδευτικού ή υδρευτικού έργου) που ο G. Jeffery θεώρησε ρωμαϊκές, ενώ ο μηχανικός που εκτέλεσε το νέο έργο θεώρησε μεσαιωνικές. Πάντως οι αρχαιότητες αυτές κατεστράφησαν και δεν μπορούμε να έχουμε σήμερα τελεσίδικη άποψη. Ωστόσο στη διοικητική έκταση του χωριού υπάρχουν και άλλες αρχαιότητες, βασικά των Προϊστορικών χρόνων.

 

Τοπων: Αχερίτου ή Ασ΄ερίτου, αρχαία ονομασία που προήλθε κατά πάσαν πιθανότητα από τη συριακή ονομασία της θεάς Αφροδίτης, που ήταν Ασ΄ερά (Ashera). Οι Τουρκοκύπριοι ονόμαζαν το χωριό Κουβερτζινλίκ (Güvercinlik), που σημαίνει Περιστερώνας, ίσως επειδή εκτρέφονταν εκεί πολλά περιστέρια.

 

Για την προέλευση της ονομασίας του υπάρχει και δεύτερη εκδοχή. Αυτή η εκδοχή υποστηρίζει ότι ίσως η αρχική ονομασία του χωριού ήταν αγιολογική: Αχειροποιήτου, από επώνυμο της Παναγίας που απαντάται και αλλού στην Κύπρο.

 

Ο Υδατοφράκτης 

Τα υδρευτικά έργα τα οποία άρχισε να κατασκευάζει η αγγλική Κυβέρνηση Κύπρου το 1899 στην περιοχή Αχερίτου, περιλαμβανομένου μεγάλου φράγματος, υπολογιζόταν ότι θα ικανοποιούσαν τις υδατικές ανάγκες μεγάλου τμήματος της Μεσαορίας.

Τα έργα σχεδιάστηκαν από τον άγγλο μηχανικό  J. H. Medlicott, του Indian Irrigation Department και η κατασκευή τους πραγματοποιήθηκε από τους επίσης άγγλους εργολάβους  Charles και Percy Christian.

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

www.polignosi.com