Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η Τιτίνα Λοϊζίδου είναι Κυπρία από την Κερύνεια η οποία κέρδισε στις 18 Δεκεμβρίου 1996 προσφυγή κατά της Τουρκίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Με την νίκη της αυτή εξασφάλισε αποζημίωση για στέρηση περιουσίας καθώς και το δικαίωμα της επιστροφής της περιουσίας της, που έχασε κατά τη διάρκεια της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Άνοιξε το δρόμο στα υπόλοιπα θύματα της Τουρκικής εισβολής για προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η Τουρκία όμως ουδέποτε επέστρεψε την περιουσία της πίσω μη εφαρμόζοντας την απόφαση του ΕΔΑΔ.

Το σπίτι

Η Τιτίνα Λοιζίδου μαζί με τη δίδυμη αδελφή και τη μεγαλύτερή της αδελφή μεγάλωσαν στο σπίτι τους πατέρα τους Ξάνθου Χαραλαμπίδη, τότε αντιδήμαρχου Κερύνειας. Ένα σπίτι ανοικτό, όπως δήλωσε σε συνέντευξη της "ανοικτό σε όλους, Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους». Πολύ σημαντική παρουσία στη ζωή της, εκτός από εκείνη του πατέρα της, ήταν και αυτή του παππού της Σπύρου Χαραλαμπίδη. Ηταν γιατρός και το μεγάλο σπίτι, πάνω από 150 χρόνων, στην Πάνω Κερύνεια ήταν κέντρο για όλους: «Η εμπειρία μου στην πόλη μου ήταν η συνύπαρξη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων», ανέφερε στην ίδια συνέντευξη. .

Η κ. Λοϊζίδου πήγε για τελευταία φορά στην Κερύνεια στις 7 Ιουλίου 1974, «μόλις είχα τελειώσει τη σχολή ξεναγών – είχαμε μετακομίσει στη Λευκωσία από το 1972, λόγω της εργασίας του συζύγου μου.

Το τουβλούδι

Η προσφυγή της Τιτίνας Λοϊζίδου προέκυψε μέσα από την καθημερινή εμπλοκή στο Κυπριακό έχοντας κυρίως ως πηγή έμπνευσης τις μεγάλες πορείες διαμαρτυρίας των Κυπρίων γυναικών με την ονομασία  «Women Walk Home» ενάντια στην τουρκική κατοχή στις οποίες έλαβε μέρος. Οι σπουδές στη σχολή ξεναγών και η αδικία που αισθανόταν για ό,τι είχε συμβεί στην πατρίδα της την έκαναν να δηλώσει συμμετοχή στην πρώτη που διοργανώθηκε, το 1975: «Είχα μόλις τελειώσει τη σχολή ξεναγών και είδα μία ανακοίνωση από μια ομάδα της Λευκωσίας που καλούσε κόσμο να λάβει μέρος σε μια πορεία. Σκέφτηκα αμέσως ότι θα μπορούσα να λάβω μέρος, αφού ήθελα να δείξω με τον τρόπο μου ότι δεν δέχομαι την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί με την εισβολή", ανέφερε  σε συνέντευξη της στην Εφημερίδα Καθημερινή. "Ως απόφοιτος της σχολής ξεναγών μού ανέθεσαν να συνοδέψω μια ομάδα γυναικών από την Ελλάδα, που θα ερχόταν στην Κύπρο για ένα συνέδριο που θα διεξαγόταν εδώ με αφορμή τη διακήρυξη του Ετους της Γυναίκας από τα Η.Ε. Στην πορεία θυμάμαι μια λαοθάλασσα, 30.000 γυναίκες απ’ όλον τον κόσμο, για να πορευθούμε προς την Αμμόχωστο».

Οι πορείες των γυναικών άρχισαν αποκλειστικά από κάποιες μη Κύπριες, παντρεμένες με Κύπριους· ήταν η Ελεν Σωτηρίου η γιατρός, η Νταϊάνα Μαρκίδου, η Ρέιτσελ Μιχαηλίδου, οι οποίες διατύπωσαν ένα πολύ απλό ερώτημα: «Γιατί δεν ξεκινάμε να πάμε στα σπίτια μας;» και έτσι

Το 1988 έγιναν δύο πολύ σημαντικές πορείες στις οποίες η Τιτίνα Λοϊζίδου έλαβε μέρος. Αυτή του Αρωνα, και η άλλη στον Αγιο Παύλο, που ήταν επιτυχημένη πορεία. Ακολούθησαν οι  πορείες στα Λύμπια και στην Αχνα, στις 19 Μαρτίου 1989.

Σε αυτή την πορεία, στα Λύμπια, η Τιτίνα Λοϊζίδου συνελήφθη και για ακόμη μία φορά αισθάνθηκε την κατάφωρη αδικία που τόσος κόσμος υπέστη, να μην μπορεί να πάει στο σπίτι του, στην περιουσία του… «Η ταπείνωση που νιώθεις όταν περνάς από τον όχλο… και το αδιέξοδο που ένιωσα ήταν μεγάλο, κάνουμε πορείες, συλλαμβανόμαστε, τι γίνεται από εδώ και πέρα;».

Η απόφαση 

Πώς ελήφθη όμως η απόφαση της Τιτίνας Λοϊζίδου να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για να διεκδικήσει αποζημίωση για στέρηση περιουσίας, καθώς και το δικαίωμα της επιστροφής της περιουσίας της; Η ίδια απαντά:

«Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου των ξεναγών στην Κύπρο, τον Φεβρουάριο του 1989, ετέθη το θέμα πώς θα λειτουργεί το επάγγελμα του ξεναγού στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Τότε έγινε έντονη συζήτηση από τους Βρετανούς, οι οποίοι ήθελαν να ιδρύσουν ευρωπαϊκή ομοσπονδία ξεναγών. Είχα ακούσει ότι ο κ. Αχιλλέας Δημητριάδης, νεαρός δικηγόρος, μελετούσε το ευρωπαϊκό κεκτημένο και πήγα να πάρω συμβουλή στο ενδεχόμενο που η Κύπρος θα έμπαινε στην Ε.Ε. τι γίνεται με το επάγγελμά μας. Τότε ο κ. Δημητριάδης με παρακίνησε και για την προσφυγή στο ΕΔΑΔ. Το συζήτησα με τον σύζυγό μου και τον πατέρα μου, αλλά την τελική απόφαση την πήρα όταν μου είπε ο πατέρας μου: “Θα βάλεις κι εσύ το τουβλούδι σου”. Αρχίσαμε λοιπόν με τον κ. Δημητριάδη τον αγώνα, που ακόμα συνεχίζεται…»

Πώς επηρέασε;

Παρά την άρνηση της Τουρκίας να συμμορφωθεί με την υπόδειξη να επιστρέψει την περιουσία στην κ. Λοιζίδου, η απόφαση αυτή επηρέασε καταλυτικά τις διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό στη συνέχεια, κυρίως στα κεφάλαια του Περιουσιακού και της Ελεύθερης διακίνησης Πολιτών σε ολόκληρη την επικράτεια της Κύπρου μετά τη λύση. Συγκεκριμένα η απόφαση επέβαλε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων την αρχή ότι η περιουσία των Ε/κ προσφύγων δεν μπορεί να τους αποστερηθεί οδηγώντας έτσι τους συνομιλητές στο Κυπριακό να αναζητήσουν και άλλες θεραπείες σε ότι αφορά το περιουσιακό. Πέρα από την αποκατάσταση της περιουσίας, ως αποτελεσματικές θεραπείες με βάση άλλες αποφάσεις του ΕΔΑΔ (Δημόπουλος Vs Τουρκία)  κρίθηκαν και η ανταλλαγή και η αποζημίωση.  

Η πορεία

Στις 28 Ιουλίου 1998, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διέταξε την Τουρκία να καταβάλει, πριν από τις 28 Οκτωβρίου 1998, συγκεκριμένα ποσά ως αποζημίωση, καθώς και για δικαστικά και άλλα έξοδα. Η κυρία Λοϊζίδου είχε στερηθεί το δικαίωμα κατοχής και ειρηνικής απόλαυσης της περιουσίας της στην κατεχόμενη πόλη της Κερύνειας, από της Τουρκικής εισβολής στο βόρειο τμήμα της Κύπρου το 1974.

Στις 2 Δεκεμβρίου 2003, η Τουρκία εκτέλεσε την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της 28ης Ιουλίου 1998 στην υπόθεση Τιτίνας Λοϊζίδου κατά Τουρκίας, πληρώνοντας στην κα Λοιζίδου τη δίκαιη ικανοποίηση που είχε επιδικάσει το Δικαστήριο. Η εκτέλεση της απόφασης έγινε μετά από πέντε χρόνια απόλυτης περιφρόνησης από μέρους της Τουρκίας προς τις αξίες και τις αρχές του Δικαστηρίου και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Βασικών Ελευθεριών και μετά από την υιοθέτηση τεσσάρων Ενδιάμεσων Ψηφισμάτων που καταδίκαζαν την Τουρκία για την άρνησή της να συμμορφωθεί με την απόφαση του Δικαστηρίου.

Η καθυστερημένη συμμόρφωση της Τουρκίας με την απόφαση του 1998 στην υπόθεση Λοϊζίδου κατά Τουρκίας είναι ιστορικής σημασίας για την Κύπρο, καθώς αποδεικνύει αδιαμφισβήτητα ότι η Τουρκία αποδέχεται την απόφαση του Δικαστηρίου, συγκεκριμένα ότι η κα Λοϊζίδου, όπως και όλοι οι ιδιοκτήτες που έχουν στερηθεί τις περιουσίες τους, εξακολουθούν να είναι « … οι νόμιμοι ιδιοκτήτες της γης…» και ότι η Τουρκία «στην πραγματικότητα ασκεί λεπτομερή έλεγχο σε εκείνο το τμήμα της νήσου». Με άλλα λόγια, με τη συμμόρφωσή της με την εν λόγω απόφαση, η Τουρκία αποδέχεται την ευθύνη της για τη συνεχιζόμενη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των Ελληνοκυπρίων, που είναι αποτέλεσμα της εισβολής και κατοχής του 36,2% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η εκτέλεση της απόφασης αποδεικνύει επίσης ότι η αποσχιστική οντότητα, που δημιουργήθηκε με τη βία των όπλων, είναι μια τοπική διοίκηση υποτελής στην Τουρκία.

Η εκτέλεση της απόφασης του ΕΔΑΔ του 1998 αντιπροσωπεύει, ωστόσο, μόνο τη χρηματική πτυχή της εν λόγω υπόθεσης, καθώς η Τουρκία πρέπει ακόμα να συμμορφωθεί πλήρως με την απόφαση του Δικαστηρίου της 18ης Δεκεμβρίου 1996 σχετικά με τα ατομικά και γενικά μέτρα, τα οποία πρέπει να εφαρμόσει, ώστε να ικανοποιήσει το δικαίωμα της κας Λοϊζίδου να απολαμβάνει ειρηνικά την περιουσία της στην Κερύνεια. Γι αυτό ακριβώς το λόγο μέρος της απόφασης υπέρ της Τιτίνας Λοϊζίδου ήταν και η επιτήρηση εκ μέρους του Συμβουλίου Υπουργών για πλήρη εφαρμογή της. 

Τερματισμός

Στις 22 Σεπτεμβρίου 2022 η Επιτροπή Αναπληρωτών Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης αποφάσισε να τερματίσει τη διαδικασία επιτήρησης και επίβλεψης του Συμβουλίου στην εφαρμογή της Απόφασης του ΕΔΑΔ, αναφορικά με την ιδιωτική προσφυγή της Τιτίνας Λοϊζίδου κατά της Τουρκίας.  Η Επιτροπή Υπουργών, μετά από πολλά χρόνια που συζητείτο, επέλεξε να κλείσει την επιτήρηση της απόφασης, διότι, όπως αποφάνθηκε, υπάρχει το ένδικο μέσο της "επιτροπής αποζημιώσεων" στα κατεχόμενα», το οποίο μπορεί να δώσει κατάλληλες θεραπείες στο θέμα του Περιουσιακού.

Πηγές: 

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Εφημερίδα Καθημερινή. Θα βάλεις κι εσύ το τουβλούδι σου