Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Καθ’ όλο το χρονικό διάστημα της αγγλικής κατοχής της Κύπρου, αίτημα των Ελλήνων κατοίκων του νησιού ήταν η απόδοσή του στην Ελλάδα, με την οποία απαιτούσαν την Ένωση. Από την άποψη αυτή, ο αγώνας εκείνος δεν δικαιώθηκε. Αντί της ενώσεως, τόσο η Ελλάδα όσο και οι Έλληνες της Κύπρου συμβιβάστηκαν με τη λύση της ανεξαρτησίας, προκειμένου να αποφευχθεί η Διχοτόμηση της Κύπρου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η Ανεξαρτησία συνοδεύτηκε από πολλές δεσμεύσεις και προνόμια στους Βρετανούς, αλλά και που εμπεριείχε το σπέρμα της διχοτόμησης. Η μεγάλη αυτή υποχώρηση αποτελεί πολιτική νίκη της Αγγλίας και της Τουρκίας και θεωρήθηκε ήττα του Ελληνισμού. Οι λόγοι για την πολιτική ελληνική ήττα οφείλονται:

α) Στην πολιτική ανωριμότητα των Ελλήνων και των Ελληνοκυπρίων, σε αντίθεση προς την πολιτική ικανότητα των Βρετανών.

β) Στη διάσπαση των Κυπρίων αφού το αίτημα αυτοδιάθεση-ένωση βρήκε το ΑΚΕΛ να μην συμφωνεί και τους Τ/κ να ζητούν αντίστοιχη ένωση με την Τουρκία.

γ) Στην εξάρτηση, σ’ ένα πολύ μεγάλο βαθμό, της Ελλάδας από τους Βρετανούς και τους λοιπούς δυτικούς συμμάχους της, πράγμα που δεν της επέτρεψε να παράσχει ουσιαστική βοήθεια στους Έλληνες της Κύπρου ή και να προασπίσει σε ικανοποιητικό βαθμό τα δίκαια και δικαιώματα του Ελληνισμού.

δ) Στην υποτίμηση του τουρκικού παράγοντα, ο οποίος μετά τη συνθήκη της Λωζάνης φοβόταν, διά των νησίων του Αιγάιου και της Κύπρου, την ιδέα της περικύκλωση από την Ελλάδα στην Ανατολική Μεσόγειο.

δ) Στα αγγλικά συμφέροντα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, ιδιαίτερα όπως αυτά διαφοροποιήθηκαν μετά το 1956, οπότε οι Άγγλοι υποχώρησαν από την Εγγύς Ανατολή προς τα δυτικά, απέτυχαν και στο Σουέζ, και η Κύπρος κατέστη πλέον το «προκεχωρημένο φυλάκιό» τους στην περιοχή. Η εξέλιξη αυτή τους εμπόδισε από του να δεχθούν την παραχώρηση πλήρους ελευθερίας στην Κύπρο, που θα ξέφευγε έτσι, ενδεχομένως, του ελέγχου των δυτικών.

ε) Στην επέκταση της επιρροής της Σοβιετικής   Ένωσης στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Με τα πιο πάνω δεδομένα, οι ρυθμιστικές συμφωνίες  Ζυρίχης και Λονδίνου επιβλήθησαν στον κυπριακό Ελληνισμό. Μετά την υπογραφή των συμφωνιών από τον Μακάριο στο Λονδίνο, ο τελευταίος, παράλληλα προς ενέργειες του υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας Ευάγγελου Αβέρωφ, κατέβαλε προσπάθεια να πεισθεί ο Γρίβας, που κατέστη, στο μεταξύ, παντοδύναμος στο νησί, να διατάξει κατάπαυση του αγώνα. Αφού ρυθμίστηκαν διάφορα θέματα που αφορούσαν την ασφάλεια των ανταρτών της ΕΟΚΑ και του ιδίου, ο Γρίβας εξέδωσε διαταγή στις 9 Μαρτίου 1959, με την οποία διέτασσε την κατάπαυση του αγώνα. Λίγο αργότερα αναχώρησε για την Αθήνα, όπου του επιφυλάχθηκε αποθεωτική υποδοχή.

Το ήθος του αγώνα. Πεσόντες: Τα μέλη της ΕΟΚΑ, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, διακρίθηκαν για τον πατριωτισμό και την ανιδιοτέλειά τους. Οι πεσόντες της ΕΟΚΑ ήταν άνθρωποι που χαρακτηρίζονταν από αγνά ιδανικά και αφοσίωση προς την Ελλάδα και που οι περισσότεροι δεν διέθεταν άλλα εφόδια απ’ αυτά, όμως αυτά ακριβώς ήταν εκείνα που αποδείχθηκαν απαραίτητα.

Μεταξύ των πεσόντων αγωνιστών της ΕΟΚΑ, φωτεινές μορφές στάθηκαν ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο Κυριάκος Μάτσης, ο Μάρκος Δράκος, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο Χαράλαμπος Μούσκος, ο Χρίστος Τσιάρτας, ο Μιχαλάκης Παρίδης, ο Φώτης Πίττας, ο Ηλίας Παπακυριακού, ο Σάββας Ροτσίδης, ο Χρίστος Σαμάρας, ο Σταύρος Στυλιανίδης, ο Μιχαήλ Καραολής, ο Στυλιανός Λένας, ο Σωτήρης Τσαγκάρης ο Μιχαήλ Γεωργάλλας και άλλοι.

Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι πλάι στον ηρωισμό των μαχητών της ΕΟΚΑ στάθηκε και η προδοσία, η οποία πάντοτε συντροφεύει την δόξα σε όλες τις περιόδους της ελληνικής ιστορίας. Η σύλληψη ή και ο θάνατος αρκετών ηρώων της ΕΟΚΑ οφείλονται σε προδοσίες, που έγιναν είτε για χρήματα, είτε επειδή μερικοί αγωνιστές δεν άντεξαν στα βασανιστήρια στα οποία υποβάλλονταν μετά τη σύλληψή τους. Μεταξύ άλλων, στην πρώτη περίπτωση οφείλεται ο ηρωικός θάνατος του Γρηγόρη Αυξεντίου, στη δεύτερη ο επίσης ηρωικός θάνατος των τεσσάρων του αχυρώνα στο Λιοπέτρι.