Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η σημασία του γεωργικού τομέα αναγνωρίσθηκε ευθύς εξαρχής και δόθηκε η δέουσα έμφαση στον προγραμματισμό και την διάθεση πόρων για ανάπτυξή του από τα πρώτα χρόνια της εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960. Ήδη από τα δυο πρώτα χρόνια της ζωής της Κυπριακής Δημοκρατίας διετέθησαν στους προϋπολογισμούς αυξημένα κονδύλια για γεωργική ανάπτυξη. Ταυτόχρονα το Πρώτο Πενταετές Πρόγραμμα Αναπτύξεως 1962 - 66 έδιδε έμφαση στην ανάπτυξη του ευρύ γεωργικού τομέα. Ιδιαίτερα στη φυτική και κτηνοτροφική παραγωγή επιδιωκόταν η αύξηση της παραγωγικότητας, η εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης της γης (με την επέκταση των αρδευόμενων εκτάσεων, την κατασκευή εγγειοβελτιωτικών έργων και την εκμηχάνιση) και η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας που περιλάμβανε την προώθηση της μεικτής γεωργίας - κτηνοτροφίας, η βελτίωση της χρήσης του νερού και η βελτίωση του συστήματος της εμπορίας των γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων. Για τον ευρύ γεωργικό τομέα προϋπολογίσθηκαν δαπάνες ύψους £19,3 εκ. που αντιστοιχούσαν στο 32% των συνολικών αναπτυξιακών δαπανών του κράτους. Σαν αποτέλεσμα των προσπαθειών που καταβλήθηκαν, η αξία της παραγωγής αυξήθηκε κατά 50% και διπλασιάστηκαν οι γεωργικές εξαγωγές.

 

Όπως ήταν φυσικό δεν αναμενόταν η λύση των χρόνιων προβλημάτων του γεωργικού τομέα στα πλαίσια του Πρώτου Πενταετούς Προγράμματος Αναπτύξεως. Έτσι και στο Δεύτερο Πενταετές Πρόγραμμα Αναπτύξεως που κάλυπτε την περίοδο 1967- 71 συνεχίστηκε η προσπάθεια αυτή. Για την περίοδο που καλύπτει το σχέδιο αυτό για τον ευρύ γεωργικό τομέα προϋπολογίσθηκαν δαπάνες ύψους £19,2 εκ. που αντιστοιχούν στο 29% των συνολικών αναπτυξιακών δαπανών του κράτους.

 

Οι μακροπρόθεσμοι στόχοι του Δεύτερου Πενταετούς, στον τομέα της γεωργίας ήταν συνέχεια εκείνων του Πρώτου με ιδιαίτερη έμφαση στην αύξηση της παραγωγής, την ορθή χρήση των φυσικών πόρων, την μείωση του κόστους παραγωγής, την περαιτέρω βελτίωση του συστήματος εμπορίας και την εκμηχάνιση της γεωργίας ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχή μείωση των απασχολουμένων στη γεωργία. Σαν αποτέλεσμα του σχεδίου αυτού η αξία της γεωργικής παραγωγής καθώς κι οι γεωργικές εξαγωγές αυξήθηκαν σημαντικά και η αρδευόμενη γη αυξήθηκε κατά 34.000 σκάλες.

 

Το Τρίτο Πενταετές Πρόγραμμα Αναπτύξεως (1972 - 76) σαν συνέχεια του Δεύτερου Πενταετούς αποσκοπούσε στην ολοκλήρωση των στόχων των δυο πρώτων Πενταετών Σχεδίων. Ταυτόχρονα κι ενόψει της σύνδεσης της Κύπρου με την ΕΟΚ έδιδε ιδιαίτερη σημασία στην επίσπευση μέτρων για αναδιάρθρωση της οικονομίας, στην διαδικασία του εκσυγχρονισμού και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας σε σύγκριση με το Πρώτο Πενταετές που λάμβανε υπόψη μόνο οικονομικές πτυχές της ανάπτυξης και το Δεύτερο Πενταετές που εισήγαγε και το στοιχείο της καλύτερης κατανομής του εθνικού εισοδήματος.

 

Ειδικότερα στον τομέα της γεωργίας οι στόχοι του Τρίτου Πενταετούς Προγράμματος Αναπτύξεως αφορούσαν την ενθάρρυνση της αναδιάρθρωσης μέσω της επέκτασης της αρδευόμενης γης, την εισαγωγή νέων βελτιωμένων ποικιλιών φυτών και φυλών ζώων και γενικά την ποσοτική και ποιοτική βελτίωση της παραγωγής. Επίσης προνοούσε τη δημιουργία οικονομικά βιώσιμων μονάδων και τη βελτίωση του συστήματος εμπορίας. Με αυτούς τους στόχους άρχισε η εφαρμογή του Γ' Πενταετούς. Παρόλο που δυσμενείς εξωγενείς οικονομικές εξελίξεις και συνεχείς ανομβρίες φαινόταν ότι περιόριζαν την επίτευξη αυτών των στόχων, εντούτοις με τη λήψη ορισμένων διορθωτικών μέτρων, η οικονομία, κατά βάση υγιής και ανθεκτική, θα συνέχιζε την ανοδική της πορεία.

 

Αυτή την ανοδική πορεία ήρθε να ανακόψει η τουρκική εισβολή το 1974. Προτού γίνει αναφορά στις συνέπειες της εισβολής δίδεται μια σύντομη ανασκόπηση της εξέλιξης της γεωργίας στο διάστημα 1960 - 73.

 

Ενώ το 1960 η γεωργία συνεισέφερε £15,5 εκ. στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (Α.Ε.Π.), το 1973 η συνεισφορά αυτή έφθασε τα £40,5 εκ. σε τρέχουσες τιμές. Αυτό δείχνει πως η γεωργία συνέβαλλε σημαντικά στη διαμόρφωση του Α.Ε.Π. παρόλο που σε εκατοστιαία αναλογία η συνεισφορά της μειώθηκε από 16,6% το 1960 σε 13,4% το 1973. Αυτό οφείλεται στην ταχύτερη ανάπτυξη των άλλων τομέων της οικονομίας.

 

Η αξία των γεωργικών εξαγωγών έφθασε τα £36,5 εκ. το 1973 έναντι £7,1 εκ. το 1960. Θεαματική ήταν η αύξηση στις εξαγωγές των εσπεριδοειδών (από 50.000 σε 234.000 τόνους), των πατατών (από 53.000 σε 136.000 τόνους), των επιτραπέζιων σταφυλιών (από 5.000 σε 12.500 τόννους), των φρέσκων λαχανικών (από 1.000 σε 10:000 τόννους), των κρασιών και του γλεύκους (από 3 εκ. γαλόνια σε 10 εκ. γαλ.).

 

Η απασχόληση στη γεωργία που το 1960 περιλάμβανε 94.800 άτομα (40,3% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού), μειώθηκε το 1973 στις 93.500 άτομα (33,4%), ενώ ταυτόχρονα η προστιθέμενη αξία κατά απασχολούμενο στη γεωργία αυξήθηκε από £154 το 1960 σε £500 το 1973 σε τρέχουσες τιμές.

 

ΠΙΝΑΚΑΣ 9

 

Εξαγωγές κυριοτέρων γεωργικών προϊόντων

Όγκος (μετρ.τόν.)                                                                                                Αξία (£Κ000)

Είδος προϊόντος

1981

1982

1983

1981

1982

1983

Α. ΦΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

 

 

 

 

 

 

Πορτοκάλια

28.385

31.721

29.185

3.691,5

4.167,8

4.256,8

Γκρέιπφρουτ

40.833

45.233

40.323

4.229,1

4.984,6

4.595,7

Λεμόνια

16.413

18.603

22.600

3.084,9

3.497,7

4.563,3

Μανταρίνια

και Κλεμεντίνες

141

644

505

29,6

99,8

89,9

Σταφύλια (επιτραπέζια)

12.637

14.322

9.681

3.878,4

3.921,0

3.476,8

Σταφίδα

5.558

6.430

4.867

2.378,4

2.343,1

1.745,0

Μούστος (.000 γαλ.)

1.166

1.349

1.620

1.611,3

1.920,0

2.472,8

Κρασιά (.000 γαλ.)

8.631

9.477

8.779

6.302,1

6.897,5

6.745,7

Χαρούπια

10.059

31.338

7.612

802,7

2.707,3

1.112,4

Πατάτες

158.057

149.422

163.096

16.063,7

22.530,3

12.371,4

Καρότα

7.863

8.317

4.647

1.084,3

527,9

708,0

Τομάτες

297

343

133

111,8

132,4

61,0

Καρπούζια

4.797

6.922

4.664

345,7

596,1

451,4

Πεπόνια

383

508

474

98,5

35,4

147,9

Αγκινάρες

396

436

460

97,2

100,4

91,8

Παντζάρια

2.315

1.331

1.198

340,7

171,4

184,0

Φασολάκι

103

253

271

79,6

104,0

119,7

Β. ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

 

 

 

 

 

 

Κρέας

και παρασκευάσματα

κρέατος

214

322

523

431,2

725,3

999,7

Τυρί - κασκαβάλι

35

35

33

74,2

84,2

88,3

Χαλλούμι

1.371

1.798

1.658

2.232,3

3.366,4

3.184,3

Δέρματα προβάτων

131

378

201

215,4

647,8

338,3

Δέρματα αιγών

138

137

186

342,5

262,5

252,3

 

Η τουρκική εισβολή του 1974, κατέφερε καίρια πλήγματα στην ανοδική πορεία της κυπριακής γεωργίας. Το μεγαλύτερο μέρος της πιο εύφορης και πότιμης γης κατελήφθη από τους Τούρκους εισβολείς και μεγάλο μέρος από τις πιο σημαντικές καλλιέργειες όπως τα εσπεριδοειδή, οι ελιές, τα σιτηρά και ο καπνός περιήλθαν στην κατοχή τους. Δεκάδες χιλιάδες γεωργοί αποστερήθηκαν τη γη τους και τις εγκαταστάσεις τους, τα ζώα τους και μηχανήματα αξίας εκατομμυρίων λιρών. Η χώρα έχασε περισσότερους από τους μισούς γεωργικούς παραγωγικούς της πόρους και επιπρόσθετα βρέθηκε αντιμέτωπη με το πρόβλημα συντήρησης, στέγασης και απασχόλησης δεκάδων χιλιάδων γεωργών που προσφυγοποιήθηκαν. Μέσα σ' αυτές τις αντίξοες συνθήκες η κυβέρνηση και το υπουργείο Γεωργίας και Φυσικών Πόρων αντέδρασαν γρήγορα. Η μέχρι τότε αγροτική πολιτική διαφοροποιήθηκε, διακόπηκε η εφαρμογή του Γ' Πενταετούς Προγράμματος Αναπτύξεως που βρισκόταν στον τρίτο χρόνο εφαρμογής του, και χαράχτηκε καινούργια πολιτική σύμφωνα με τις νέες συνθήκες που επεκράτησαν. Γρήγορα μα μελετημένα καταρτίστηκε το Α' Έκτακτο Σχέδιο Οικονομικής Δράσης 1975 -76 που στον τομέα της γεωργίας είχε τους πιο κάτω άμεσους στόχους:

 

1. Την αναπλήρωση όσο το δυνατό πιο μεγάλου μέρους της γεωργικής παραγωγής που χάθηκε, με σκοπό την εξασφάλιση της διατροφής του πληθυσμού και την υποκατάσταση εισαγομένων ειδών διατροφής για την εξοικονόμηση ξένου συναλλάγματος.
2. Τη δημιουργία όσο το δυνατό περισσοτέρων ευκαιριών απασχόλησης για τις χιλιάδες ανέργων προσφύγων γεωργοκτηνοτρόφων.
3. Την ενίσχυση του εξαγωγικού εμπορίου με την παραγωγή γεωργικών προϊόντων για εξαγωγή, έτσι που να εξασφαλισθεί ξένο συνάλλαγμα.
4. Την αξιοποίηση στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό των περιορισμένων συντελεστών παραγωγής.
5. Τη δημιουργία γεωργικών και κτηνοτροφικών μονάδων μικρού σχετικά μεγέθους, αλλά εντάσεως εργασίας έτσι που να απασχοληθούν όσο το δυνατό πιο πολλοί πρόσφυγες γεωργοκτηνοτρόφοι.

 

Τα επιτεύγματα της γεωργίας μέσα στη διετία 1975 - 76 κρίνονται, κάτω από τις περιστάσεις που επικρατούσαν, πολύ αξιόλογα. Η γεωργία κάτω από τη συντονισμένη και μελετημένη κοινή προσπάθεια κράτους και αγροτών ανταποκρίθηκε στις άμεσες προσδοκίες και την αποστολή της σε θαυμαστό βαθμό.

 

Με βάση τα επιτεύγματα του Πρώτου Έκτακτου Σχεδίου Οικονομικής Δράσης 1975 - 76 καταρτίστηκε και με την έναρξη του 1977 τέθηκε σε εφαρμογή το Δεύτερο Έκτακτο Σχέδιο Οικονομικής Δράσης 1977- 78. Στο Σχέδιο αυτό γίνεται προσπάθεια για παραπέρα ανάπτυξη της γεωργίας με σκοπό:

 

1. Τη δημιουργία ακόμη πιο πολλών ευκαιριών απασχόλησης.
2. Την εντατικοποίηση της πολιτικής και των μέτρων για πιο καλή αξιοποίηση των περιορισμένων διαθεσίμων συντελεστών παραγωγής (γης και νερού).
3. Τη βελτίωση της συναγωνιστικότητας και βιωσιμότητας των γεωργοκτηνοτροφικών μονάδων με την εισαγωγή καταλλήλων συστημάτων εκμετάλλευσης της γης και με την υιοθέτηση πιο καλής οργάνωσης και διαχείρισης των γεωργικών κλήρων.
4. Τη βελτίωση της εμπορίας γεωργικών προϊόντων, τόσο για την ντόπια όσο και την εξωτερική αγορά, με σκοπό την εξασφάλιση από τους παραγωγούς πιο αμειπτικών τιμών.

 

Το Τρίτο Εκτακτο Σχέδιο Οικονομικής Δράσης (1979 - 81) που ακολούθησε την επιτυχή εφαρμογή του Δευτέρου, όπως και τα προηγούμενα, είχε μεταξύ άλλων σαν στόχο τη δημιουργία του αναγκαίου οικονομικού υπόβαθρου για τη διεξαγωγή του αγώνα για φυσική και εθνική επιβίωση. Στον τομέα της γεωργίας και στα πλαίσια των γενικότερων σκοπών του Σχεδίου, προβλεπόταν:

 

1. Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η μεγιστοποίηση της παραγωγής.
2. Η αύξηση της καλλιεργήσιμης γης.
3. Η αναδιάρθρωση των γεωργικών και κτηνοτροφικών μονάδων.
4. Η μείωση του κόστους παραγωγής και βελτίωση ποιότητας,
5. Βελτίωση του συστήματος εμπορίας γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων.

 

Μετά τον βραχυπρόθεσμο προγραμματισμό των 3 πρώτων Εκτάκτων Σχεδίων, που σκοπό είχαν την άμεση αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν με την τουρκική εισβολή, το Τέταρτο Έκτακτο Σχέδιο Οικονομικής Δράσης (1982 - 86) επαναφέρει τον θεσμό της ετοιμασίας Πενταετών Σχεδίων. Παρόλο που η γεωργία έχασε την πρωταρχική της σημασία στην οικονομία λόγω αναπτύξεως άλλων τομέων με ψηλότερο ρυθμό, εντούτοις είναι ακόμη ζωτικής σημασίας και της δίδεται πρωταρχική θέση και στο Τέταρτο Έκτακτο Σχέδιο Οικονομικής Δράσης, οι στόχοι του οποίου αποτελούν προέκταση εκείνων του Τρίτου Έκτακτου Σχεδίου Οικονομικής Δράσης. Για επίτευξη των στόχων αυτών καθίστανται αναγκαίες νομικές και θεσμικές αλλαγές, όπως εισαγωγή νέων χωροταξικών και άλλων μέτρων για διαφύλαξη της γεωργικής γης, ενθάρρυνση της ομαδικής καλλιέργειας, ενθάρρυνση νεαρών για παραμονή στην ύπαιθρο κ.ά. Ειδικότερα στον τομέα της φυτικής παραγωγής δίδεται έμφαση στην αύξηση της παραγωγικότητας της γης και στην αύξηση της καλλιεργούμενης γης με την μείωση της αγρανάπαυσης. Στον τομέα της κτηνοτροφικής παραγωγής δίδεται έμφαση στην αύξηση της παραγωγής κρέατος (αιγοπρόβειου και βοδινού) με την αύξηση της αποδοτικότητας και στην παραγωγή ζωοτροφών, τη δημιουργία βιώσιμων μονάδων και στην ορθολογιστική χρήση όλων των συντελεστών παραγωγής. Ανασκοπώντας την πρόοδο που επιτελέστηκε στο διάστημα από το 1975 μέχρι το 1983, η εξέλιξη στους διάφορους τομείς της γεωργίας ήταν η ακόλουθη: Το Α.Ε.Π. αυξήθηκε από £40,4 εκ. το 1975 σε £89,0 εκ. το 1983 σε τρέχουσες τιμές. Η αξία της παραγωγής του ευρύ γεωργικού τομέα σε τρέχουσες τιμές έφθασε τα £168,4 έναντι £85,4 εκ. που ήταν το 1976. Το σημαντικότερο μέρος της αξίας της παραγωγής αυτής αποτελούν η φυτική παραγωγή που αυξήθηκε από £51,5 εκ. (1976) σε £84,4 εκ. (1983) και η κτηνοτροφική παραγωγή που αυξήθηκε από £23,7 εκ. (1976) σε £58,4 εκ. (1983). Η αξία των εξαγωγών, συμπεριλαμβανομένων και των μεταποιημένων γεωργικών προϊόντων, έφθασε τα £63,1 εκ. το 1983 έναντι £42,1 εκ. το 1976. Σε ποσοστιαία αναλογία, η συνεισφορά των γεωργικών εξαγωγών μειώθηκε από 49% σε 35%. Η απασχόληση στο γεωργικό τομέα από 45.200 άτομα (22,3%) το 1976 μειώθηκε στα 43.291 το 1983 (18,2%). Η καλλιεργούμενη με λαχανικά έκταση αυξήθηκε από 84.450 κ. σκ. το 1975 σε 99.480 κ.ακ. το 1983. Τα εσπεριδοειδή αυξήθηκαν τα αντίστοιχα χρόνια από 30.500 κ.σκ. σε 44.500 κ.σκ. Οι πατάτες το 1975 ήταν 45.000 κ.σκ. και το 1983 έφθασαν στις 64.000 κ.σκ. Η αρδευόμενη έκταση το 1971 ήταν περίπου 9% της συνολικής καλλιεργούμενης γης για ολόκληρη την Κύπρο ενώ, με την εφαρμογή σειράς αρδευτικών έργων, ξεπέρασε το 13,5% της καλλιεργούμενης έκτασης που βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο του κράτους.

 

Για την πρόοδο που επετεύχθη σημαντικός ήταν ο ρόλος τόσο του υπουργείου Γεωργίας και Φυσικών Πόρων και των τμημάτων κι υπηρεσιών που υπάγονται στην δικαιοδοσία του όσο και ο ζήλος κι η εργατικότητα με την οποία οι Κύπριοι γεωργοί ανταποκρίθηκαν στα κυβερνητικά μέτρα / σχέδια που εξαγγέλθηκαν / εφαρμόστηκαν.

 

Τα κυριότερα σχέδια που εφαρμόστηκαν από το Τμήμα Γεωργίας από το 1975 είναι τα πιο κάτω:

 

• Σχέδιο Χρήσεως Ύδατος.
• Σχέδιο Κατασκευής Εγγειοβελτιωτικών Έργων.
• Σχέδιο Μεικτής Γεωργίας - Κτηνοτροφίας.
• Σχέδιο Ενθάρρυνσης Παραγωγής Πρώιμων Λαχανικών και Ανθέων.
• Σχέδιο Κατασκευής Σανού (αγορά μηχανημάτων).
• Σχέδιο Καλλιέργειας Πρωίμων Επιτραπέζιων Σταφυλών κάτω από πλαστική κάλυψη.
• Σχέδιο Αυτοεργοδότησης Ανέργων Γεωπόνων / Κτηνιάτρων.
• Σχέδιο Ίδρυσης Κτηνοτροφικών Περιοχών.
• Σχέδιο Ίδρυσης Μονάδων πυρήνων αναπαραγωγής ζώων.
• Σχέδιο Ενθάρρυνσης Μελισσοκομίας.
• Σχέδιο Ενθάρρυνσης Κονικλοτροφίας.
• Σχέδιο Ίδρυσης Μονάδων Αιγοπροβατοτροφίας.
• Σχέδιο Επαναδραστηριοποίησης Αγελαδοτροφίας.
• Σχέδιο Ίδρυσης Συνδέσμων Προστασίας Φυτών.
• Σχέδιο Ίδρυσης Συνδέσμων Διατηρήσεως Εδάφους.
• Σχέδιο Επαναδραστηριοποίησης Εκτοπισθέντων σιτηροκαλλιεργητών.
• Σχέδιο Αγοράς γεωργικών μηχανημάτων και εξοπλισμού.
• Σχέδιο Ενθάρρυνσης Οικοτεχνίας - Χειροτεχνίας.
• Σχέδιο Ενιαίας Αγροτικής Ανάπτυξης Πιτσιλιάς.
  • αγορά μηχανών αποφλοιώσεως αμυγδάλων.
  • αγορά μηχανών επεξεργασίας χοιρινού κρέατος
• Σχέδιο Παραγωγής Φρούτων και Λαχανικών.
  • εγκατάσταση Β Σ. Αρδεύσεως.
  • ανέγερση Θερμοκηπίων.
  • κατασκευή εγγειοβελτιωτικών έργων και αναμπέλωση.
  • πλαστική κάλυψη επιτραπέζιων σταφυλών
  • εγκατάσταση μονίμων φυτειών.
• Ανάπτυξη αιγοπροβατοτροφίας
  • ανέγερση υποστατικών.
  • αγορά ζώων.
• Σχέδιο Ενθάρρυνσης νέων για παραμονή στην ύπαιθρο.

 

Εκτός από τα μικρά σχετικά σχέδια που εφαρμόστηκαν από το Τμήμα Γεωργίας και τα διάφορα άλλα τμήματα του υπουργείου (όπως η δραστηριοποίηση των εκτοπισθέντων αλιέων, η κατασκευή αλιευτικών καταφυγίων, η εκστρατεία εναντίον του εχινόκοκκου και της βρουκέλλωσης, η κατασκευή μικρών αρδευτικών έργων, η ανόρυξη δοκιμαστικών γεωτρήσεων, η εφαρμογή του αναδασμού, η αναδάσωση των καμένων συνεπεία της εισβολής δασικών εκτάσεων, η ανάπτυξη της μετεωρολογίας, η δοκιμή κι εξεύρεση καταλλήλων ποικιλιών φυτών και φυλών ζώων κλπ.) η κυβέρνηση προώθησε την εφαρμογή μεγάλων αναπτυξιακών σχεδίων όπως το μεγάλο αρδευτικό έργο της Πάφου (του οποίου η κατασκευή συμπληρώθηκε το 1983), το Σχέδιο Ενιαίας Αγροτικής Ανάπτυξης της Πιτσιλιάς (συμπληρώθηκε το 1984), το αρδευτικό σχέδιο Βασιλικού - Πεντάσχοινου (συμπληρώθηκε το πρώτο εξάμηνο του 1985), το αρδευτικό έργο για την ανάπτυξη της περιοχής Πόλης Χρυσοχούς και ο Νότιος Αγωγός (που άρχισαν ήδη εφαρμοζόμενα από το 1984), το σχέδιο για την ανάπτυξη της αιγοπροβατοτροφίας και το Σχέδιο Έρευνας κι Εφαρμογών (των οποίων η εφαρμογή άρχισε το 1985). Για τη χρηματοδότηση των σχεδίων αυτών, ιδιαίτερα για την εξασφάλιση του ξένου συναλλάγματος που χρειάστηκαν ή θα χρειαστούν τα πιο πάνω σχέδια, η κυβέρνηση έχει συνάψει δάνεια με διάφορους διεθνείς οργανισμούς όπως η Διεθνής Τράπεζα (κυριότερη πηγή χρηματοδότησης), το Ταμείο του Κουβέιτ, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Διεθνές Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης.