Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στα νότια της κωμόπολης της Κυθρέας. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου. Αρχικά η Χρυσίδα ήταν ανεξάρτητος οικισμός, αργότερα όμως απετέλεσε μια από τις έξι ενορίες της Κυθρέας.

Το χωριό είναι κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 130 μέτρων. Από γεωλογικής απόψεως, είναι τοποθετημένο πάνω στις πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στις αποθέσεις αυτές αναπτύχθηκαν προσχωσιγενή εδάφη.

Η Χρυσίδα δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 380 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, τα εσπεριδοειδή, τα σιτηρά και οι ελιές.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Στις απογραφές πληθυσμού που ακολούθησαν οι κάτοικοι της Χρυσίδας συνυπολογίζονταν με εκείνους της κωμόπολης της Κυθρέας.

Το χωριό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια, με την ίδια ακριβώς ονομασία. Αναφέρεται σε μια περίπτωση από τον μεσαιωνικό χρονογράφο Γεώργιο Βουστρώνιο (Διήγησις..., έκδοση «Φιλόκυπρος», 1989, παρ. 48):

...Τότες ἐπῆγαν εἰς τήν Χρουσίδαν εἰς τοῦ σίρ Γιλιάμ Τακρέ, καί ἐπῆραν τό δικόν του, ἀσῆμιν, χρουσάφιν, εἰς τιμήν δύο χιλιάδες δουκάτα.

Ο Βουστρώνιος αναφέρεται εδώ σε γεγονότα του 1460. Τότε φαίνεται ότι η Χρυσίδα ήταν φέουδο που ανήκε στον αναφερόμενο Γιλιάμ Τακρέ (=Γουίλλιαμ ντε Γκραί). Αυτός ήταν υποστηρικτής της Λουζινιανής βασίλισσας Καρλόττας, γι’ αυτό και οι άνδρες του αντίπαλού της Ιακώβου Β' του Νόθου επέδραμαν στο αρχοντικό του στην Χρυσίδα και κατέσχαν ασήμι και χρυσάφι, όπως λέγει ο Βουστρώνιος.

Ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) αναφέρει το χωριό γράφοντας την ονομασία του ως Chrussida. Σημειώνει ότι ήταν ένα των χωριών που υδρεύονταν από τον Κεφαλόβρυσο της Κυθρέας και αναφέρει λεηλασία του από οπαδούς του Ιακώβου Β΄ το 1460. Ο τότε ιδιοκτήτης του χωριού, τον οποίο ο Φλώριος ονομάζει Γουλιέλμο ντ’ Ακρ, υπήρξε αντίπαλος του Ιακώβου και υποστηρικτής της ετεροθαλούς αδελφής του Καρλόττας, την οποία και είχε εκθρονίσει. Ο αναφερόμενος κάτοχος του χωριού τότε φαίνεται ότι είχε εκεί την κύρια κατοικία του, και όχι στη Λευκωσία, αφού αναφέρεται ότι κατά τη λεηλασία οι υποστηρικτές του Ιακώβου είχαν βρει και πάρει από εκεί «αρκετό χρυσάφι».

Η ονομασία του χωριού διασώζει, σύμφωνα προς την άποψη διαφόρων μελετητών, γυναικείο όνομα. Δεν υπάρχει όμως καμιά ιστορική μαρτυρία που να συνδέει το χωριό με οποιαδήποτε γυναίκα που λεγόταν Χρυσίδα. Κατά τη δική μας άποψη το όνομα του χωριού, που βρίσκεται στην περιοχή της αρχαίας πόλης των Χύτρων, προήλθε από αρχαίο ελληνικό τοπωνύμιο.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια