Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χανδριά-Chandria Χωριό της επαρχίας Λεμεσού, στη γεωγραφική περιφέρεια της Πιτσιλιάς, περί τα 3 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του χωριού Κυπερούντα.

Τα Χανδριά είναι κτισμένα σε μέσο υψόμετρο 1.200 μέτρων, με τα βόρεια και ανατολικά τους σύνορα να αποτελούν μέρος των διοικητικών ορίων των επαρχιών Λευκωσίας-Λεμεσού. Είναι το τρίτο ψηλότερο χωριό της Κύπρου μετά τα χωριά Πρόδρομος (1.380 μ.) και Πάνω Αμίαντος (1.360 μ.). Το τραχύ βουνίσιο τοπίο με τις στενές βαθιές κοιλάδες είναι διαμελισμένο από τους μικρούς παραπόταμους του ποταμού Λιμνάτη που ρέουν στην περιοχή. Στα βόρεια του οικισμού, κοντά στα διοικητικά του όρια, υψώνεται η βουνοκορφή Αδελφοί (1.612 μ.).

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι διαβάσες, οι γάββροι, οι πλαγιογρανίτες και οι βερλίτες του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν πυριτιούχα εδάφη.

Τα Χαντριά δέχονται μια ψηλή μέση ετήσια βροχόπτωση που κυμαίνεται περί τα 750 χιλιοστόμετρα. Ωστόσο το τραχύ και βουνίσιο ανάγλυφο δεν αφήνει πολλά περιθώρια για γεωργική ανάπτυξη. Στην περιορισμένη καλλιεργήσιμη γη του χωριού καλλιεργούνται τα αμπέλια οινοποιησίμων ποικιλιών, διάφορα φρουτόδεντρα, οι αμυγδαλιές, οι καρυδιές, λίγες ελιές, τα όσπρια και ελάχιστα νομευτικά φυτά.

Τα Χαντριά περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Ενιαίας Αγροτικής Αναπτύξεως Πιτσιλιάς και έχουν ωφεληθεί από αυτό με την κατασκευή χωμάτινης υδατοδεξαμενής, χωρητικότητας 70.000 μ³, για άρδευση έκτασης γης του χωριού, την κατασκευή αναβαθμίδων και τη βελτίωση αγροτικών δρόμων.

Η κτηνοτροφία του χωριού είναι περιορισμένη.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, τα Χαντριά συνδέονται στα νοτιοδυτικά με το χωριό Κυπερούντα (περί τα 3 χμ.) και στα νότια με το χωριό Αγρίδια (περί τα 3 χμ.).

Πληθυσμός

Το χωριό γνώρισε σχεδόν συνεχή πληθυσμιακή αύξηση από το 1881 μέχρι το 1973. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορία- Ονομασία

Σύμφωνα προς την τοπική παράδοση, σε ωραία και ψηλή τοποθεσία των Χαντριών που λέγεται Γράμματα, στ' ανατολικά του οικισμού, υπήρχε εξοχική έπαυλη κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας, που λέγεται ότι είχε κτιστεί από τον Μάρκο Κορνάρο, συγγενή της τελευταίας βασίλισσας της Κύπρου Αικατερίνης Κορνάρο. Προφανώς υπονοείται ο καρδινάλιος Μάρκος Κορνάρο, ανεψιός της Αικατερίνης, που στα 1508 του είχε παραχωρηθεί η Μεγάλη Κομμανταρία των Ιωαννιτών Ιπποτών.

Βλέπε λήμμα: Κομμανταρία

Η τοποθεσία λέγεται Γράμματα επειδή εκεί είχαν βρεθεί γράμματα (=επιγραφές) πάνω σε πέτρες των κτιρίων της έπαυλης. Μια τέτοια πέτρα είναι εντοιχισμένη στο παλαιό κτίριο του σχολείου του χωριού. Βέβαια η έπαυλη των Μεσαιωνικών χρόνων δεν σώζεται. Προφανώς τα οικοδομικά υλικά μετά την εγκατάλειψη κι ερήμωσή της χρησιμοποιήθηκαν για άλλα κτίσματα στην περιοχή, όπως εξάλλου συνέβαινε συχνά σε όλη την Κύπρο.

Το χωριό πάντως δεν αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές. Η ονομασία του προήλθε, κατά την επικρατούσα άποψη, από το γεγονός ότι τα πετρώματα της περιοχής του είναι σκληρά και θρυμματίζονται σε μικρά χαλίκια (φτέλλες), σαν χάντρες. Για τον ίδιο λόγο, πετρώδης τοποθεσία στο χωριό Πολέμι της επαρχίας Πάφου ονομάζεται επίσης Χαντριά. Αλλά και στα Πάνω Λεύκαρα απαντάται πετρώδης τοποθεσία με την ονομασία Χαντρικά.

Η εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στον άγιο Γεώργιο, είναι κτίσμα του 19ου αιώνα αλλά το εικονοστάσιο είναι παλαιότερο και προέρχεται από εκκλησία που προϋπήρχε.

Κατά τον Ιερώνυμο Περιστιάνη πριν από την αγγλική κατοχή (1878) λειτούργησε στα Χαντριά κοινοτικό σχολείο σε δωμάτιο της εκκλησίας όπου οι ιερείς δίδασκαν τα «κοινά γράμματα» στα παιδιά. Κάποτε η διδασκαλία γινόταν κι έξω στα χωράφια. Ένας λαϊκός δάσκαλος, του οποίου τ' όνομα δεν σώθηκε, δίδαξε επίσης τα «κοινά γράμματα» με γραφή, αριθμητική. Οι ιερείς δίδασκαν και μουσικά. Η αμοιβή του δασκάλου ήταν 10 σελίνια τον μήνα από κάθε μαθητή. Το πρώτο αλληλοδιδακτικό σχολείο ιδρύθηκε το 1882.

Αγώνας της ΕΟΚΑ

Το ορεινό αυτό χωριό, όπως κι άλλα στην ίδια περιοχή, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα του 1955-1959. Στην περιοχή δρούσαν ανταρτικές ομάδες της ΕΟΚΑ και στήθηκαν πολλές ενέδρες κατά βρετανικών στρατιωτικών περιπόλων. Σε μια τέτοια ενέδρα, κοντά στα Χαντριά, σκοτώθηκε ο ήρωας Χρίστος Τσιάρτας στις 16 Μαρτίου 1956. Εξάλλου από τα Χαντριά καταγόταν ο ήρωας Στυλιανός Λένας, στο δε χωριό υπάρχει μνημείο αφιερωμένο σ' αυτόν.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια