Παναγία Υπάτη, Άγιος Αμβρόσιος
Σύμφωνα προς μερικές πληροφορίες, υφίστατο μοναστήρι της Παναγίας Υπάτης, ή και Απάτης (θεωρώντας ότι προέρχεται η ονομασία αυτή από το άπατος, δηλαδή υποδήλωνε, δήθεν, τοποθεσία απάτητη, άβατη). Ωστόσο η ονομασία Υπάτη αποτελεί συντομότερη απόδοση της ονομασίας Υπαπαντή.
Ο Ν.Γ. Κυριαζής ( Ἐπωνυμίαι τῆς Παναγίας, 1950, σ. 47), γράφει ότι ήταν βυζαντινός ναός μετά τρούλλου τῆς ἄλλοτε μονῆς Ἀπάτης, εἰς Κερύνειαν, κι ότι ὁμώνυμος ναός ὑπάρχει καί εἰς Βασίλειαν (Κερύνειας) καί ἐνοριακός εἰς Λάσαν Πάφου καί ἐνοριακός τῆς Λόφου (Λεμεσοῦ). Παρεκκλήσι Ὑπαπαντή ἀπαντᾶ εἰς τό χωρίον Λεμεσοῦ Ἐπισκοπή.
Ο ίδιος μελετητής (Τά Μοναστήρια ἐν Κύπρῳ, 1950, σ.108), αναφέρει μοναστήρι Απάτης (=Υπάτης-Υπαπαντής) του οποίου ο ναός μόνο σώζεται, κοντά στη γνωστή εκκλησία του Αντιφωνητή (επαρχία Κερύνειας). Στον Κώδικα Α' της μητρόπολης Κερύνειας (σ. 4) υπάρχει καταχώρηση των λίγων περιουσιακών στοιχείων του άλλοτε μοναστηριού. Ο Ν.Γ. Κυριαζής προσθέτει ότι στον ίδιο κώδικα αναγράφεται και η πληροφορία ότι το μοναστήρι της Υπάτης βρισκόταν υπό τη διοίκηση του καθηγουμένου Ιωαννικίου ο οποίος ήταν ηγούμενος και του Αντιφωνητή. Δεν δίνει όμως χρονολογία.
Οι πληροφορίες για το μοναστήρι είναι ελάχιστες και συγκεχυμένες, ενώ δεν υπάρχουν οποιεσδήποτε σαφείς αναφορές για το ιστορικό του.
Η εκκλησία της Παναγίας Υπάτης βρίσκεται δυο περίπου χιλιόμετρα στα νοτιοανατολικά του χωριού Άγιος Αμβρόσιος, στα δυτικά του δρόμου που οδηγεί στην εκκλησία του Αντιφωνητή. Είναι μονόκλιτη με τρούλλο εκκλησία και στη σημερινή της μορφή έχει εσωτερικές διαστάσεις 12x3,40 μ. Η δυτική καμάρα της εκκλησίας είναι τριπλάσια σε μήκος από την ανατολική. Αυτό οφείλεται σε επέκταση της εκκλησίας στα δυτικά. Η αρχική εκκλησία είχε εσωτερικές διαστάσεις 7,45x3,40 μ. και κατέληγε σε μια αψίδα ημικυκλική που είχε χορδή 2,50 μ. και βέλος 1,40 μ. περίπου. Τα ημικυκλικά τόξα του αρχικού τμήματος της εκκλησίας και τα 12 παράθυρα που είχε ο τρούλος μπορούν να χρονολογήσουν την εκκλησία στον 12ο αιώνα. Η δυτική επέκταση έγινε κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας. Διάφορες επεμβάσεις που έγιναν σε μεταγενέστερα χρόνια είχαν σαν αποτέλεσμα την αλλοίωση των όψεων της εκκλησίας και την καταστροφή των τοιχογραφιών της, αν υπήρχαν. Η εκκλησία βεβηλώθηκε από τους Τούρκους αμέσως μετά την εισβολή του 1974.
*Αλλού πάλι (εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος) δίνεται η πληροφορία ότι υφίστατο και αρχαίος οικισμός με την ονομασία Υπάτη, που ιδρύθηκε από Έλληνες οι οποίοι έφτασαν στην Κύπρο μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου. Τούτο όμως δεν αποδεικνύεται, ενώ δεν δίνεται ούτε η πηγή απ' όπου αντλήθηκε η πληροφορία.