Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Μεγάλο κρατικό δάσος στην οροσειρά του Τροόδους, έκτασης 11.128 εκταρίων (83.183 σκαλών). Εκτείνεται μεταξύ των περιοχών Μαραθάσας στα δυτικά και Σολιάς και Πιτσιλιάς στα ανατολικά. Από διοικητικής απόψεως, το βόρειο τμήμα του δάσους εμπίπτει στην επαρχία Λευκωσίας και το νότιο στην επαρχία Λεμεσού. Στα δυτικά του βρίσκεται το κρατικό δάσος της Πάφου και στα ανατολικά τα επίσης κρατικά δάση Αδελφοί, Κάρδαμα, Κακόγυρος και Μονή.

Το ανάγλυφο στην περιοχή του είναι βουνίσιο με στενές βαθιές κοιλάδες, απότομες πλαγιές και ψηλές βουνοκορφές που συχνά ξεπερνούν τα 1.500 μέτρα. Η ψηλότερη από αυτές είναι ο  Όλυμπος (1.952 μ.), στα ανατολικά της Τρικουκκιάς, που είναι η ψηλότερη κορφή της Κύπρου. Άλλες ψηλές βουνοκορφές είναι η Ηστ Σιώλτερ (1.739 μ.), στα ανατολικά του Ολύμπου, η Γουέστ Σιώλτερ (1.710 μ.), στα νοτιοδυτικά του και η Νορθ Σιώλτερ (1.709 μ.) στα βόρειά του. Από τα βουνά του δάσους Τροόδους πηγάζουν πολυάριθμα ρυάκια που τροφοδοτούν τους ποταμούς Διαρίζο και Χαποτάμι που χύνονται στη νότια θαλάσσια περιοχή της Πάφου, τους ποταμούς Σέτραχο και Καρκώτη που χύνονται στον κόλπο της Μόρφου, και τον ποταμό Κούρη που χύνεται στον κόλπο της Επισκοπής.

Μέσα στο δάσος του Τροόδους βρίσκονται οι δυο γνωστότεροι καταρράκτες της Κύπρου, της Καληδονίας και του Μέσα Ποταμού. Ο καταρράκτης Καληδονίας, που βρίσκεται στα βόρεια των Πάνω Πλατρών, έχει ύψος 12 μέτρων και είναι ο πιο μεγάλος καταρράκτης της Κύπρου. Τα νερά του ανήκουν σε παραπόταμο του Κρυού ποταμού που ρέει στην περιοχή. Στα νοτιοανατολικά του καταρράκτη Καληδονίας βρίσκεται ο καταρράκτης Μέσα Ποταμού, ύψους 9 περίπου μέτρων, που δημιουργήθηκε από την πτώση των νερών του Μέσα Ποταμού, παραπόταμου του Κούρη.

Από γεωλογικής απόψεως, η έκταση του δάσους βρίσκεται πάνω σε μια μεγάλη ποικιλία πυριγενών πετρωμάτων που περιλαμβάνουν διαβάσες, γάββρους, πυροξενίτες, δουνίτες, βερλίτες, χαρτζβουργίτες, σερπεντινίτες, πλαγιογρανίτες και λάβες. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν πυριτιούχα εδάφη και φαιοχώματα.

Η μέση ετήσια βροχόπτωση που δέχεται το δάσος αυξάνεται από το βόρειο τμήμα του προς την κορφή του Ολύμπου, κυμαίνεται δε μεταξύ 380 και 1.064 χιλιοστομέτρων. Ο  Όλυμπος δέχεται τη ψηλότερη μέση ετήσια βροχόπτωση όχι μόνο του δάσους αλλά και ολόκληρης της Κύπρου, που φθάνει τα 1.064 χιλιοστόμετρα (μέσος όρος περιόδου 1951-1980). Εκτός από τη ψηλή βροχόπτωση, οι ψηλότερες περιοχές του δάσους δέχονται και αρκετή χιονόπτωση που καλύπτει το έδαφος για αρκετές εβδομάδες στη διάρκεια των πιο ψυχρών μηνών του χρόνου. Στον  Όλυμπο ο μέσος αριθμός ημερών χιονοπτώσεως στη διάρκεια του χρόνου είναι 48 μέρες περίπου (μέσος όρος 1961-1971).

Η ψηλή βροχόπτωση που δέχεται το δάσος επέτρεψε την ανάπτυξη μιας πλούσιας φυσικής βλάστησης από κωνοφόρα δέντρα και πλατύφυλλα είδη, μερικά από τα οποία είναι ενδημικά. Τα κυριότερα κωνοφόρα δέντρα και κύρια δασοπονικά είδη που απαντώνται είναι η τραχεία πεύκη (Pinus brutia) που φυτρώνει σε υψόμετρο μέχρι 1.500 μέτρα και η μαύρη πεύκη (Pinus nigra) οποία ευδοκιμεί σε υψόμετρα πάνω από 1.500 μέτρα μέχρι την κορυφή του Ολύμπου. Στην περιοχή ευδοκιμούν δυο είδη αόρατου. Το ένα είδος (Juniperus oxycedrus) ευδοκιμεί σε υψόμετρο γύρω στα 1.200 μέτρα, όπως στην περιοχή του Προδρόμου, και το δεύτερο είδος (Juniperus phoetidissima) ευδοκιμεί σε υψόμετρα μεγαλύτερα των 1.200 μέτρων. Στις κοιλάδες φυτρώνουν ο πλάτανος και ο σκλήδρος ενώ στις πλαγιές απαντώνται η λατζ’ιά, η αντρουκλιά, η τρεμιθκιά κ.α. Η λατζ’ιά, που είναι ενδημικό είδος της Κύπρου, σχηματίζει είτε αμιγείς συστάδες, είτε μεικτές συστάδες συνήθως με την τραχεία πεύκη. Άλλα είδη που απαντώνται στο δάσος είναι η ξισταρκά, ο σχίνος, το θυμάρι, η μαζιά, η σπαλαδκιά, τα φτερίτζ’ια, η μοσφιλιά κ.α. Αρκετά πλούσια είναι επίσης η ποικιλία των αγριολούλουδων που φυτρώνουν στην περιοχή.

Το δάσος Τροόδους διασχίζεται από τους ασφαλτόστρωτους δρόμους Κακοπετριάς-Τροόδους, Πλατρών-Τροόδους, Προδρόμου-Τροόδους, Πλατρών-Τρικουκκιάς-Προδρόμου και Σολιάς-Καλοπαναγιώτη. Εξάλλου το δάσος διασχίζεται και από αρκετούς δασικούς δρόμους -χωματόδρομους και σκυρόστρωτους- που λόγω του ανάγλυφου είναι μαιανδρικοί.

Το δάσος Τροόδους εξυπηρετείται από ένα δίκτυο δασικών σταθμών και τηλεφώνων. Με την ανάπτυξη του δασικού οδικού δικτύου και με την αύξηση των μέσων κυκλοφορίας μερικοί από τους δασικούς σταθμούς έχουν εγκαταλειφθεί. Σήμερα λειτουργούν στην περιοχή οι δασικοί σταθμοί Πλατανιών, Σαϊττά, Τροόδους και Πλατρών.

Το όμορφο περιβάλλον του δάσους, με τις πλούσιες εναλλαγές του τοπίου, ήταν επόμενο να προσελκύσει το ενδιαφέρον για τουριστική αξιοποίησή του. Επίκεντρο της όλης ανάπτυξης ήταν η περιοχή στην πλατεία του Τροόδους και η κορφή του Ολύμπου, η οποία προσφέρεται ιδιαίτερα σαν κέντρο χιονοδρομιών. Το πρώτο ξενοδοχείο κτίστηκε στο Τρόοδος το 1906 ενώ αργότερα κτίστηκαν και άλλα ξενοδοχεία, εστιατόρια, καταστήματα και καφετηρίες για την εξυπηρέτηση των χιλιάδων παραθεριστών και μονοήμερων εκδρομέων που συρρέουν στην περιοχή, ιδιαίτερα τις Κυριακές και τους καλοκαιρινούς μήνες. Εξάλλου μέσα στο δάσος δημιουργήθηκαν και λειτουργούν οι ακόλουθοι οκτώ εκδρομικοί χώροι οι οποίοι συγκεντρώνουν αρκετούς εκδρομείς, κυρίως το καλοκαίρι:

1. Πλατάνια, χωρητικότητας 1.300 ατόμων
2. Λειβάδι του Πασιά, χωρητικότητας 800 ατόμων
3. Καμπίν του Καλογήρου, χωρητικότητας 400 ατόμων
4. Φράκτης Προδρόμου, χωρητικότητας 250 ατόμων
5. Ξεροκόλυμπος, χωρητικότητας 350 ατόμων
6. Αρκολαχανιά, χωρητικότητας 100 ατόμων
7. Μάραθος, χωρητικότητας 170 ατόμων
8. Ξεραρκάκα, χωρητικότητας 340 ατόμων

Στο δάσος του Τροόδους δημιουργήθηκε επίσης και λειτουργεί, κατά την περίοδο Μαΐου-Οκτωβρίου, ένας αξιόλογος κατασκηνωτικός χώρος δυναμικότητας 650 ατόμων. Ο χώρος αυτός, που διαθέτει όλες τις απαραίτητες διευκολύνσεις για τους κατασκηνωτές, μπορεί να δεχθεί μέχρι 170 τροχόσπιτα ή αντίσκηνα και είναι ιδιαίτερα πολυσύχναστος τον Αύγουστο, κυρίως από Κυπρίους.

Στον Όλυμπο λειτουργούν τέσσερις ανελκυστήρες για τους χιονοδρόμους και ο κάθε ανελκυστήρας έχει και τη δική του καφετηρία. Συγχρόνως με την τοποθέτηση των ανελκυστήρων κατασκευάζονταν και πίστες, που σήμερα ανέρχονται σε 13. Από το 1960 ο Όμιλος Χιονοδρομιών Κύπρου διοργανώνει ετήσιους αγώνες χιονοδρομιών και το 1962 έγιναν οι πρώτοι διεθνείς χιονοδρομικοί αγώνες στην Κύπρο.

Πάνω στην κορφή του Ολύμπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις ραντάρ των Βρετανών, που έχουν δημιουργηθεί με βάση τη συνθήκη εγκαθιδρύσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας. Πολύ κοντά βρίσκονται και οι εγκαταστάσεις του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου που περιλαμβάνουν τεράστια κεραία αναμεταδόσεως ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων.

Στην περιοχή του δάσους βρίσκονται δυο αξιόλογα μεταλλεία, του Αμιάντου, και του Χρωμίου, τα οποία στη διάρκεια της λειτουργίας τους πρόσφεραν εργοδότηση σε αρκετούς κατοίκους των γύρω χωριών. Ο Πάνω Αμίαντος, ένας καθαρά μεταλλευτικός οικισμός κοντά στο μεταλλείο του Αμιάντου, βρίσκεται μέσα στο δάσος του Τροόδους. Εξάλλου στην περιοχή του δάσους βρίσκονται τα μοναστήρια Τροοδίτισσας και Μέσα Ποταμού.